لیستی از عرضه اولیه‌های جدید در بورس

با وجود آنکه در نیمه نخست امسال رئیس جمهور وعده داده بود که حتی هفته‌ای دو نوبت سهامداران کد بورسی شاهد عرضه اولیه باشند اما چند ماهی می‌شود که هیچ عرضه اولیه‌ای در بورس انجام نشده است. با این حال همچنان لیستی از عرضه اولیه‌های محتمل وجود دارد که شاید در آینده نزدیک انجام شوند.

آخرین خبر درباره عرضه اولیه به 20 آبان ماه امسال برمی‌گردد. مجید نوروزی، معاون امور ناشران شرکت بورس در خصوص شرکت‌هایی که آماده عرضه در بازار سهام هستند اعلام کرد: در حال حاضر سهام شش شرکت بزرگ و متوسط در بازار دوم بورس تهران درج شده ودر مرحله عرضه اولیه هستند. این شرکت‌ها عبارتند از:

ـ شرکت صنعت غذایی کوروش (سرمایه ۳.۰۰۰ میلیارد ریال)

ـ شرکت تأمین سرمایه تمدن (سرمایه ۵.۵۰۰ میلیارد ریال)

ـ شرکت سپید ماکیان (سرمایه ۱.۰۰۵ میلیارد ریال)

ـ شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس (سرمایه ۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال)

ـ شرکت سرمایه‌گذاری مدیریت سرمایه مدار (سرمایه ۲.۳۰۰ میلیارد ریال)

ـ شرکت پتروشیمی بوعلی سینا (سرمایه ۳.۵۰۰ میلیارد ریال).

پیش از این،آموزش بورس لازم است و  در 11 آبان ماه اعلام شده بود که  یک شرکت دیگر در بورس، درج نماد و یک گام به عرضه اولیه نزدیک شد. احتمالا در آینده نزدیک سهامداران شاهد عرضه اولیه شرکت پتروشیمی بوعلی سینا خواهند بود.و ثبت نام بورس افزایش یافته .

در همین روز مدیر عامل شرکت توسعه سرمایه و صنعت غدیر (هلدینگ سیمان غدیر) نیز از عرضه سهام این شرکت در بازار دوم فرابورس تا پایان پاییز امسال، خبر داد. موضوعی که به نظر می‌رسد روند توقف عرضه‌های اولیه شکسته شود.

علاوه بر این، پیش از این هم تجارت‌نیوز لیستی از عرضه اولیه‌های در انتظار را منتشر کرده بود.

استقلال و پرسپولیس، پتروشیمی‌های الوند و بوعلی، شرکت پالایشی ستاره خلیج فارس، شرکت حمل و نقل ریلی رجا، پتروشیمی اروند، شرکت تامین‌سرمایه تمدن، شرکت صنایع غذایی کورش، شرکت اوپال پارسیان سنگان، شرکت چوب خرز کاسپین، فروشگاه شهروند و روزنامه همشهری از مهمترین عرضه‌ اولیه‌های احتمالی پاییز امسال خواهند بود. با این حال طبق آخرین اخبار به نظر می‌رسد از میان این لیست عرضه اولیه غکورش از همه نزدیکتر باشد.

از سوی دیگر طبق آخرین اطلاعات بزرگترین عرضه اولیه امسال یعنی ستاره خلیج فارس احتمالا در زمستان امسال انجام خواهد شد.

سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بهترین شیوه برای تازه‌واردان به بورس

خبرگزاری آریا - برای سرمایه‌گذارانی که فرصت زیادی برای آشنایی با بازار سرمایه ندارند و به نوعی یا وقت، تجربه و دانش کافی را ندارند، شیوه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق قراردادهای شرکت‌های سبدگردانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک پیشنهاد می‌شود.و آموزش بورس لازم است .
به گزارش خبرگزاری آریا، سیاوش وکیلی، مدیر روابط عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار با انتشار یادداشتی اظهار کرد: اگرچه 54 سال از زمان تصویب قانون بورس اوراق بهادار در کشورمان می گذرد، اما باید به این نکته توجه داشت که بخش زیادی از توسعه بازار سرمایه با تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 و ابلاغ سیاست های کلی اصل 44 در این سال‌ها همراه بوده است.و ثبت نام بورس کاهش داشته است . 
بورس ایران در مقابل بورس‌های دنیا نوپا به حساب می‌آید، اما در طول همین مدت اندک فعالیت، از نظر تنوع ابزارها و نهادهای مالی و نیز از لحاظ حجم و گردش معاملات، رشد و توسعه قابل ملاحظه ای داشته است؛ بنابراین توصیه می شود سرمایه گذاران در سرمایه‌گذاری فقط به معاملات خرید و فروش سهام بسنده نکنند و از همه قابلیت های معاملاتی این بازارها بهره ببرند.
در بخش زیادی از تاریخ 50 ساله بازار سرمایه، تنها ابزار معاملاتی بازار، معاملات سهام و حقدم تقدم شرکت ها – آن هم در قالب محدود - بوده که سیاست سرمایه گذاران تنها می توانست buy-and-hold-and sell تعریف شود اما اکنون ابزارهای مالی رشد قابل توجهی پیدا کرده است.
اکنون در مجموع دو بورس اوراق بهادار و دو بورس کالایی کشور حدود 40 ابزار و قرارداد وجود دارد که به سرمایه گذاران کد بورسی توصیه می شود از همه قابلیت‌های این ابزارها استفاده کنند، چرا که سهامداران می توانند از بابت رشد و هم از افت قیمت‌ها به سود آوری برسند یا خود را در برابر نوسانات قیمت ها بیمه کنند. ابزارهای معاملاتی دو بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران شامل سهام، حق تقدم سهام، آتی و آتی سبد سهام، اختیار معامله سهام و فروش تعهدی است که بسیاری از آن ها همانند دنیا قابلیت معامله در بازارهای دو طرفه یا two-sided-market را به سرمایه گذاران می دهد.
بازارهای اوراق بهادار برای سرمایه گذارانی که محافظه کارتر هستند و تمایل به نرخ های سود بدون ریسک یا کم ریسک را دارند انواع ابزارهای درآمد ثابت یا fixe income شامل اوراق مرابحه و مرابحه عام، اسناد و اوراق خزانه، اوراق مشارکت، خرید دین، رهنی، وکالت و وکالت عام، اجاره، ساخت، منفعت، استصناع و گواهی سپرده را در جعبه ابزار مالی خود دارد، این ابزارها از حیث تنوع نسبت به سایر بازارهای مالی کشورهای اسلامی کم نظیر هستند.
در بورس‌های دنیا برای سرمایه‌گذارانی که فرصت زیادی برای آشنایی با بازار سرمایه را ندارند و به نوعی یا وقت، تجربه و دانش کافی را ندارند، شیوه سرمایه‌گذاری غیر مستقیم یا Indirect investment پیشنهاد می شود که در ایران نیز این موضوع در قابل قراردادهای شرکت های سبدگردانی یا صندوق های سرمایه گذاری مشترک دنبال می شود، سرمایه گذاران می توانند در انواع صندوق های سرمایه گذاری نظیر صندوق در سهام، درآمد ثابت، مختلط، املاک و مستغلات، کالایی، پروژه، جسورانه، خصوصی و اختصاصی سرمایه گذاری غیر مستقیم داشته باشند.
در بورس های کالایی که مخاطبین تخصصی‌تر را دنبال می کند نیز قراردادهای نقد، نسیه، سلف و کشف پرمیوم و ابزارهای گواهی سپرده کالایی، سلف استاندارد، اوراق حق امتیاز و اوراق ظرفیت نیز موجب شده این بورس ها دیگر بازارهایی مبتنی بر تحویل یا market-based delivery نباشند و به عنوان بزرگترین مرجع برای قیمت گذاری و معامله بسیاری از فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی تعریف شوند.
مخاطبین بسیار تخصصی نیز می توانند از معاملات همزمان در بازارهای نقد، آتی، اختیار معامله بر روی کالاها استفاده کنند که در این خصوص سال هاست استراتژی های معاملاتی زیادی توسط تحلیلگران مالی در دنیا نوشته شده است.
به نظر می رسد اکنون که 50 سال از فعالیت بازار سرمایه کشورمان می گذرد، فرصت مناسبی باشد تا هم سازمان بورس و همه ارکان زیرمجموعه اعم از بورس ها، مدیریت فناوری بورس، شرکت های کارگزاری، شرکت های ارائه دهنده خدمات نرم افزاری همانند OMS و شرکت های پردازش اطلاعات مالی به توسعه ابزارهای مالی به شکل جدی و متمایز نگاه کنند و همچنین سرمایه گذاران همه قابلیت های این ابزارها را بدانند و از آن استفاده کنند

صعود شاخص ادامه دار است ؟

سهامداران بعد از کاهش هیجان‌های موجود در بورس، شاهد بهبود وضعیت بازار در هفته جاری هستند که روند صعودی شاخص بورس در دو روز اخیر نشان‌دهنده حرکت بازار طبق پیش‌بینی‌ها است.

پیمان آتی (فوروارد) چیست؟

پیمان آتی (Forward contract یا Forward) یک قرارداد استاندارد نشده و الزام‌آور بین دو طرف (فروشنده و خریدار) است که مبتنی بر خرید یا فروش یک کالا یا دارایی مالی معین، برای زمان مشخص در “آینده” با قیمت توافقی معین در روز انعقاد قرارداد است. این نوع قرارداد در مقابل قرارداد نقدی است که در آن طرفین به خرید و فروش دارایی در زمان “امروز” توافق می‌کنند. قیمتی که روی آن توافق حاصل می‌شود قیمت تحویل نامیده می‌شود. در این قرارداد، نحوه و شرایط انجام  کد بورسی  به صورت کامل و دقیق مشخص می­‌شود و مواردی نظیر زمان و مکان تحویل دارایی موضوع قرارداد و کیفیت آن به طور روشن قید می­‌شود. بر این اساس، می­‌توان گفت پیمان­‌های آتی بر مبنای نیازهای خاص طرفین پیمان تنظیم کرد. (این موضوع یکی از مهم‌ترین ویژگی­‌های این ابزار مالی محسوب می‌شود.)

بازار پیمان آتی بازاری اختصاصی است که فاقد مقررات خاصی است. هر معامله که موجب ایجاد تعهد بین طرفین معامله برای خرید یا فروش یک دارایی در آینده شود، نوعی پیمان آتی محسوب می­‌شود. به دلیل شرایط اختصاصی این معاملات و استاندارد نبودن آن­‌ها، معمولا در گزارش­‌های اقتصادی، آمار دقیقی (در مقایسه با سایر ابزارهای مالی استاندارد) از این قراردادها ذکر نمی­‌گردد.

طرفین معامله در پیمان آت

طرفی از معامله که توافق کرده است، دارایی را در زمان مشخصی و با قیمت معین بخرد، اصطلاحا «موضع خرید» اتخاذ کرده است. در مقابل، طرف دوم معامله که توافق کرده است، دارایی را در همان زمان و با همان قیمت بفروشد، اصطلاحا «موضع فروش» اتخاذ کرده است. به بیان دیگر، طرفی که به خرید دارایی در آینده تعهد می‌کند یک پوزیشن (موقعیت) لانگ (long position) اختیار کرده، و طرفی که به فروش دارایی در آینده تعهد می­کند، پوزیشن شورت (short position) گرفته‌است. و آموزش بورس ضروری است . 

تفاوت پیمان و قرارداد آتی

پیمان آتی (forward contracts) از آن جهت که توافقی است مبتنی بر خرید یا فروش یک دارایی در زمانی معین در آینده و با قیمت مشخص، شبیه قرارداد آتی است،  اما وجه تمایز این دو ابزار در آن است، 

و ثبت نام بورس لازم است و که قراردادهای آتی در بورس معامله می­‌شوند و پیمان­‌های آتی در بازارهای خارج از بورس (OTC). پیمان­‌های آتی در واقع عقد خصوصی بین دو طرف معامله است و لذا با استانداردهای بورس خاصی مطابقت ندارد. تاریخ تحویل در پیمان‌­های آتی می­‌تواند، طبق توافق طرفین تعیین شود و محدود به ماه­‌های خاصی نیست خصوصا اینکه در پیمان­‌های آتی یک تاریخ تحویل مشخص و ساده وجود دارد. در حالی که در قراردادهای آتی، چند ماه که امکان تحویل در آن‌ها وجود دارد، مشخص می‌­شوند. همچنین، پرداخت در پیمان آتی معمولا یک بار و در زمان تحویل انجام می­‌شود. در حالی که بر اساس ساز و کار «تسویه حساب روزانه ودیعه» در قرارداد آتی، پرداخت به صورت روزانه انجام می­‌گیرد. با اینکه قراردادهای آتی، معمولا قبل از زمان تحویل با یک معامله معکوس بسته می­‌شوند، ولی بیشتر پیمان‌­های آتی یا به تحویل فیزیکی کالا یا به تسویه نهایی، به صورت نقدی منجر می­‌شود. جدول زیر تفاوت­‌های اساسی بین پیمان آتی و قرارداد آتی را به طور خلاصه نشان می­‌دهد:

مزایا و معایب پیمان آتی

امتیاز پیمان آتی این است که این قراردادها به همان اندازه که طرفین قرارداد بخواهند دارای انعطاف است. در عین حال پیمان‌های آتی از دو مساله آسیب می­‌بینند:

• اول آنکه: ممکن است برای یک نهاد مالی بسیار سخت باشد که بتواند طرف قراردادی را پیدا کند که با او توافق کند و اگر هم پیدا کرد شاید نتواند قیمت بالایی را که می­‌خواهد بدست آورد. پس این بازار از فقدان نقدینگی رنج می­‌برد.
• دوم آن که: پیمان‌ آتی با ریسک نکول مواجه است. به این معنا که طرف­‌های این قرارداد باید اطمینان حاصل کنند که طرف­‌های درگیر به لحاظ مالی سالم و مطابق مفاد قرارداد عمل می­‌کنند، حال اگر ریسک نکول با مساله فقدان نقدینگی ترکیب شود قرارداد آتی بی­فایده خواهد بود.

معایب و مزایای هریک از انواع ابزارهای مالی در “چگونگی استفاده از آن­‌ها” تعریف می‌شود، بدین معنی که بسته به نیاز به استفاده از آن‌ها این مزایا و معایب می‌تواند تشدید و یا تضعیف گردد، لذا لزوم “تعریف صحیح نیاز” و “استفاده از ابزار صحیح در جایگاه مناسب” اهمیت بالائی دارد.

بازده (عایدی) پیمان آتی

• با توجه به این­که پیمان­‌های آتی در سررسید تسویه می­‌شوند، اگر زمان سررسید را T فرض کنیم و قیمت نقد دارایی در زمان T را با  و قیمت تحویل در پیمان آتی را با K نشان دهیم، یک پیمان آتی برای خریدار، به ازای خرید یک واحد از دارایی در سررسید، به اندازه   ارزش دارد، چون پیمان آتی فوق باعث می­‌شود، دارایی را که قیمت آن  است بتوانیم با قیمت  K  بخریم،  را اصطلاحا، بازده یا ارزش نهائی می­‌گویند.
• یک پیمان آتی برای فروشنده، به ازای هرواحد از یک دارایی به اندازه در سررسید ارزش دارد. چرا که این امکان را ایجاد می­‌کند یک دارایی را با قیمت    بتوان با قیمت K فروخت، لذا بازده یا ارزش نهائی این قرارداد  است.

بازده­‌های حاصل از پیمان آتی می­‌تواند منفی یا مثبت باشد. با توجه به این که انعقاد پیمان آتی هیچ هزینه­‌ای در بر ندارد، سود حاصل از قرارداد به اندازه بازده است. سود خریدار و فروشنده پیمان آتی در شکل زیر نشان داده شده است.

نحوه تحویل و تسویه پیمان آتی

در زمان انقضای پیمان، می­‌توان به دو طریق برای تسویه معامله و ایفای تعهدات عمل کرد:

• در روش اول، خریدار پیمان آتی، قیمتی که قبلا در زمان عقد پیمان توافق شده را به فروشنده پرداخت می­‌نماید و در مقابل، فروشنده، دارایی موضوع قرارداد را مطابق شرایط تعیین شده در متن پیمان تحویل می­‌دهد.
• روش دوم به تسویه نقدی (cash settlement) موسوم بوده که به خریدار و فروشنده پیمان امکان می‌­دهد تا ارزش نقدی خالص موقعیت را در تاریخ تحویل بپردازند.

البته باید توجه داشت اینکه تسویه پیمان آتی به صورت نقدی و یا در قالب تحویل فیزیکی صورت گیرد، اختیاری نبوده و در زمان عقد پیمان میان طرفین معامله توافق می­‌شود.

انواع مختلف پیمان­‌ آتی

• پیمان آتی روی اوراق بهادار:

ازار اوراق بهادار خصوصا در امریکا و اروپا و نیز کشورهای آسیای شرقی توانسته است پیمان‌های آتی فراوانی را مورد معامله قرار دهد. خصوصا در آمریکا، اوراق  بهادار دولتی دارای بازار پیمان آتی نظام یافته است. بسیاری از بنگاه­‌های معامله‌گر،  اوراق قزضه  دولتی و اوراق قرضه شرکتی را معامله می­‌کنند. بنگاه‌­های کارگزاری نیز در این بازار به گونه‌­ای فعال حضور دارند و با استفاده از سیستم‌های الکترونیکی خریداران و فروشندگان را گرد هم آورده، به یکدیگر معرفی می­‌کنند، و معاملات نقدی و پیمان‌­های آتی زیادی را روی اوراق بهادار دولتی به انجام میی‌رسانند. سهام و اوراق قرضه دو نوع اصلی دارایی­های پایه پیمان‌­ها را تشکیل می­‌دهند.

• پیمان­‌های آتی سهام:

پیمان­‌های آتی سهام به قرارداد خرید یک سهام منفرد، سبدی از سهام و یا شاخص سهام در زمان آینده اشاره دارد.

• پیمان‌های آتی بر روی اوراق قرضه:

می‌توان پیمان­‌های آتی بر روی اوراق قرضه را نیز به صورت پیمان­‌های آتی بر روی اوراق قرضه منفرد، پیمان­‌های آتی بر روی پرتفویی از اوراق قرضه و نیز پیمان‌­های آتی بر روی شاخص اوراق قرضه در نظر گرفت. هر چند پیمان­‌های آتی بر روی اوراق قرضه با پیمان­‌های آتی سهام شباهت‌­هایی دارند اما توجه به برخی تفاوت­‌های میانشان با اهمیت است.

این مطلب را حتما بخوانید:  قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟

به عنوان نمونه بر خلاف سهام، اوراق قرضه سررسید دارند و پیمان آتی بر روی اوراق قرضه باید قبل از تاریخ سررسید قرضه منقضی شود. مضافا اینکه اوراق قرضه دارای ویژگی­‌های خاصی نظیر قابل بازخرید بودن و قابل تبدیل بودن هستند. همچنین، اوراق قرضه برخلاف سهام با ریسک ورشکستگی مواجه هستند. بنابراین، پیمان­‌های آتی بر روی اوراق قرضه باید حاوی شرایطی در مورد تعریف ورشکستگی و نحوه تعامل طرفین پیمان در صورت بروز ورشکستگی اوراق باشند. نوعی از اوراق قرضه که عمدتا در پیمان‌های آتی مورد توجه قرار می‌گیرد اوراق قرضه بدون کوپن و بدون ریسک است که عمدتا شامل اوراق خزانه دولت امریکا بوده و به عنوان معیاری برای نرخ بازده بدون ریسک مطرح است.

• پیمان­‌های آتی بر روی نرخ بهره پیمان آتی نرخ سود:

موافقت­نامه نرخ آتی (FRA-Forward Rate Agreements) یا پیمان آتی نرخ سود، نوعی از پیمان آتی است که در سال ۱۹۸۳ و توسط نظام بانکی به وجود آمده است. این قرارداد در بانک‌های لندن ایجاد شد و هنوز هم بانکداران انگلیسی جزء معامله­گران عمده این بازار هستند. بسیاری از بانک­‌ها که دارای میز پیمان آتی نرخ ارز هستند پیمان آتی نرخ سود را نیز در خود دارند. پیمان آتی نرخ سود از قرارداد آتی در آتی (Forward Forward Contract) مشتق گردیده است، این پیمان بین بانک­‌های بزرگ رایج است و براساس آن یک بانک موافقت می­‌کند در بانک دیگر سرمایه­‌گذاری کند. این موافقت­نامه خود یک پیمان آتی در سپرده است زمان سپرده‌­گذاری، مقدار وجوهی که سپرده­‌گذاری خواهد شد و نرخ سود وجوه سپرده­‌گذاری، همگی در توافقنامه ذکر می‌­گردند، هنگامی که زمان سپرده­‌گذاری فرا می­‌رسد، بانک سپرده‌­گذار، وجوه مورد توافق را در بانک طرف قرارداد سپرده­‌گذاری می­‌کند. پیمان آتی نرخ سود نوع ساده‌­ای از پیمان‌های آتی در آتی هستند چرا که اصل وجوه سپرده­‌گذاری مورد نیاز نیست. ضمنا مابه التفاوت نرخ سود تعیین شده و نرخ سود ارز منتقل می­‌شود. قیمت اوراق بهادار با درآمد ثابت تحت تأثیر نرخ­‌های بهره قرار دارد. نوع رایج­ پیمان­‌های آتی، بر روی نرخ بهره تعریف می­‌شود که به موافقت­نامه نرخ آتی یا FRA موسوم است. FRA  قراردادی است که دارایی پایه آن به­جای اوراق قرضه یا سپرده­‌های یورودلاری و لایبور، مبالغ بهره پرداختی بر حسب  دلار و یورو  و یا هر ارز دیگری است که متناسب با آن ارز تعیین می‌شود. FRA توسط دو گروه مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• گروه اول کسانی که در معرض ریسک نرخ بهره قرار دارند و می­‌خواهند موقعیت خود را در برابر نوسانات نرخ بهره در آینده مصون سازند.
• گروه دوم، افراد سفته بازی هستند که علاقه­مند هستند از نوسانات نرخ بهره در آینده سود ببرند.

FRA یک ابزار مالی خارج از بورس است که در بازار  پول  و توسط بانک‌­ها ارایه می‌گردد. FRA مشابه ارزهای گوناگون از بازاری جهانی برخوردار است که در آن بانک­‌ها بسیار فعال هستند و از طریق تلفن، اینترنت و شبکه­‌های کامپیوتری به یکدیگر متصل اند و از این طریق به مبادله می­‌پردازند. معمولا طرفین معامله در FRA شامل یک مشتری و یک بانک بوده و یا در برخی موارد ممکن است دو طرف معامله دو بانک مختلف باشند. در قرارداد FRA فروشنده متعهد می‌­شود تا در آینده مشخص وام فرضی موضوع قرارداد را به خریدار وام فرضی بپردازد. این وام فرضی بر حسب ارز مشخصی در آینده اعطاء خواهد شد و مدت زمان بازپرداخت آن هم مشخص است. نکته مهم در این قرارداد آن است که وام اعطاء شده بر حسب نرخ بهره ثابتی است که در زمان انعقاد قرارداد تعیین می­‌شود. بنابراین خریدار FRA در نقش وام­گیرنده ظاهر شده و در برابر افزایش نرخ بهره آتی مصون می­‌ماند. خریدار FRA ممکن است واقعا قصد گرفتن وام را داشته باشد و از FRA به عنوان ابزاری برای مصون­سازی موقعیت خود استفاده کند. همچنین ممکن است صرفا از این قرارداد با هدف سفته­بازی و سود بردن از افزایش نرخ بهره آتی استفاده کند. فروشنده FRA به مثابه وام دهنده­ای عمل می­کند که نرخ اعطای وام را برای خود در آینده تثبیت می‌­کند. بنابراین، فروشنده FRA هم موقعیت خود را در برابر کاهش احتمالی نرخ بهره در آینده مصون می­‌سازد. منظور از وام فرضی آن است که در FRA به صورت واقعی هیچ وامی میان طرفین معامله ردوبدل نمی­­‌شود. هر چند ممکن است طرفین معامله، در جای دیگری به صورت واقعی به اخذ وام و یا اعطای وام بپردازند، با این حال آن‌ها از FRA به عنوان ابزاری برای مصون­سازی خود در برابر نوسانات نرخ آتی بهره وام استفاده می­‌کنند. بنابراین، در تاریخ انقضای FRA، تسویه به صورت نقدی و بر پایه مابه­ التفاوت نرخ بهره واقعی بازار و نرخ بهره توافق شده در FRA صورت می­‌گیرد. در زمان انعقاد قرارداد FRA، خریدار قرارداد پولی به فروشنده نمی­‌پردازد. البته، بانک‌­ها که FRA می­‌فروشند معمولا در هنگام انجام معامله و انعقاد قرارداد مبالغ اندکی را تحت عنوان کارمزد از مشتریان خود (خریدار) دریافت می­‌کنند. مکانیزم این نوع پیمان آتی برای تمامی ارزها یکسان است و یکی از مهم‌ترین آن‌ها بر مبنای “لایبور” است، در ادامه به شرح مختصر لایبور می­‌پردازیم:

• لایبور:

سپرده‌­های مدت­‌دار بر حسب ارزهای مختلف که توسط بانک‌­های معتبر منتشر می­‌شود از بازار جهانی بزرگی برخوردار است. این بازار عمدتا در لندن قرار دارد. مهم­ترین سپرده مدت­‌دار، یورو دلار است که به سپرده­‌های دلاری خارج از آمریکا اطلاق می‌شود.  بانک­‌ها با انتشار سپرده‌­های مدت‌­دار یورودلاری از بانک‌­های دیگر وام‌­های دلاری می­‌گیرند. این وام­‌ها به صورت کوتاه­مدت و تضمین نشده هستند. نرخ این وام‌­های دلاری را نرخ بین بانکی لندن می­‌نامند. علیرغم آن­که برای وام گرفتن و وام دادن نرخ­‌های متفاوتی وجود دارد، معمولا در قراردادهای مشتقه از نرخ اعطای وام موسوم به “نرخ ارایه وام بین بانکی لندن” یا “لایبور” استفاده می‌­شود. لایبور نرخی است که بانک­‌های لندن بر مبنای آن به یکدیگر وام دلاری می­‌دهند. هرچند لایبور در مورد وام­‌های دلاری خارج از آمریکا کاربرد دارد، اما با این حال به عنوان بهترین نرخی محسوب می­‌شود که یک وام گیرنده خصوصی (غیر دولتی) با رتبه اعتباری بالا می­‌تواند بر حسب دلار دریافت نماید. باید توجه داشت که در لندن شعب بانک‌­های مختلف از سراسر دنیا وجود دارند و این بانک­‌ها نیز در بازار یورودلار مشارکت فعال دارند.

• پیمان آتی نرخ ارز:

مورد معامله، در پیمان­‌های آتی اغلب ارزهای خارجی هستند، بیشتر بانک­‌های بزرگ در اتاق مبادلات ارزهای خارجی، میز مخصوصی با عنوان میز پیمان آتی تدارک دیده‌­اند، که مختص معاملات پیمان­‌های آتی است. بازار ارزهای خارجی نیز مانند بازار کالا و سایر بازارها با تغییرات قیمت مواجه است. این تغییرات برای فعالان این بازار، ریسک نرخ ارز را به وجود می­‌آورد که به وسیله پیمان آتی نرخ ارز قابل پوشش است بازار پیمان آتی نرخ ارز یکی از بازارهای نظام یافته بازار پیمان­‌های آتی است که افراد مختلف برای پوشش ریسک نرخ ارز به آن مراجعه می­‌کنند. میز پیمان آتی معمولا نرخ‌­های پیمان آتی ارز را برای سررسیدهای مختلف تعیین می‌­کند و بر آن اساس معامله­گران دست به مبادلات می­‌زنند.

• پیمان آتی روی کالاها:

تاریخچه پیدایش معاملات پیمان آتی در محصولات کشاورزی به حدود ۲۰۰۰ سال قبل باز می‌گردد. آثار این گونه معاملات در نوشته‌های به جامانده از زمان سومریان حکایت از این دارد که بشر در زمان­‌های مختلف و براساس نیازهای معاملاتی خود پیمان‌هایی را ابداع کرده است. اولین پیمان­‌های آتی نیز در مورد محصولات کشاورزی از جمله گندم، پنبه و نیز فلزاتی از قبیل طلا و نقره بوده است. پیمان آتی کالاها نیز بدین صورت است که طرفین پیمان، تحویل کالای خاص با قیمت معین را در زمان مشخصی از آینده تضمین می­کنند. مشخصات کالاهای قابل تحویل به طور کامل معین می­‌گردد و همچنین بهای آن نیز معلوم می­‌شود. با استفاده از این پیمان می­‌توان ریسک تغییرات قیمت انواع کالاها از جمله ماشین آلات و مواد اولیه را برای شرکت­‌های تولیدی – صنعتی پوشش داد. به عنوان مثال فرض کنید شرکت الف در طرح توسعه خود پیش­بینی کرده است ماشین آلات خاصی را که قیمت آن نوسان‌پذیر است خریداری کند. بنابر برنامه زمان­بندی شده، باید ماشین آلات در ماه سوم از سال آینده خریداری شوند. در این حالت اگر شرکت الف وارد پیمان آتی با فروشنده ماشین آلات گردد و قیمت خرید ماشین آلات را از هم­اکنون مشخص نماید، ریسک نوسانات قیمت ماشین آلات را برای خود از بین می­‌برد.

قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟

سوآپ (SWAP) چیست؟

سوآپ در لغت به‌معنای معامله کد بورسی پایاپاى، معاوضه، عوض‌کردن، مبادله‌کردن و جانشین‌کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو طرف برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت) است. اولین سواپ در سال ۱۹۸۱ میلادی بین شرکت IBM و بانک جهانی صورت گرفت. هرچند سابقه طراحی و ابداع سوآپ (swaps) نسبت به سایر مشتق‌های مالی کمتر است، اما اهمیت آن کم نیست. به عبارت دیگر، چنانچه اندازه بازار سوآپ را موردتوجه قرار دهیم، شاید بتوان آن را نسبت به سایر مشتق‌های مالی پراهمیت‌تر دانست. درواقع، سوآپ توافقی است بین دو طرف تا مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی آتی را با یکدیگر معاوضه کنند. در اکثر مواقع، یک‌طرف سواپ مبالغی را برحسب یک متغیر تصادفی نظیر نرخ بهره، نرخ ارز، بازده آموزش بورس و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌نماید. این پرداخت‌ها به پرداخت‌های متغیر (variable) یا شناور (floating) موسوم است. طرف دیگر سوآپ ممکن است مبالغی را به صورت ثابت و یا شناور بر پایه‌یک متغیر تصادفی دیگر پرداخت نماید. در حالی‌که در قراردادها و پیمان‌های آتی و نیز  اختیار معامله از عبارت خریدار و فروشنده برای طرفین معامله استفاده می‌گردد، در مورد سوآپ چنین ادبیاتی چندان رایج نیست. در عوض، در سواپ یک‌طرف معامله به عنوان پرداخت‌کننده برحسب نرخ شناور (یا متغیر) و طرف دیگر به عنوان پرداخت‌کننده برحسب نرخ ثابت شناخته می‌شود. البته، در برخی از قراردادهای سوآپ، هر دو طرف معامله برحسب نرخ شناور به طرف مقابل پرداخت می‌نمایند.

ویژگی‌های قراردادهای سوآپ

معمولاً قراردادهای سوآپ شامل یک مجموعه از جریان‌های نقدی است. درواقع، ثبت نام بورس لازم است و سواپ حالت کلی‌تر پیمان‌های آتی است که در آن به‌جای یک پرداخت با مجموعه‌ای از پرداخت‌ها مواجه هستیم.  بنابراین، می‌توان سوآپ را به عنوان مجموعه‌ای از پیمان‌های آتی در نظر گرفت. در هنگام انعقاد سوآپ هیچ پولی بین طرفین معامله ردوبدل نمی‌شود. بنابراین، ارزش سواپ در زمان شروع آن معادل صفر است. البته سوآپ‌های ارزی از این قاعده مستثنی هستند، در سوآپ‌های ارزی طرفین معامله در هنگام انعقاد سوآپ، مبلغ فرضی قرارداد (notional principal) را برحسب ارزهای مختلف با یکدیگر رد و بدل می‌کنند. همانطور که پیشتر اشاره شد، در سوآپ طرفین معامله مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی را معاوضه می‌کنند، بنابراین ما با تاریخ‌های پرداخت یا تاریخ‌های تسویه (settlement date) متعدد سر‌وکار داریم. به دوره زمانی بین دو تاریخ تسویه، دوره تسویه (settlement period) می‌گویند. به استثنای سوآپ‌های ارزی، در دیگر انواع سوآپ، مبالغی که در تاریخ‌های تسویه بین طرفین سوآپ ردوبدل می‌شود برحسب ارز یکسان است.  بنابراین، طبیعی است که طرفین سوآپ، خالص مبالغ پرداختی را ردوبدل نمایند. در مورد سوآپ ارزی، مبالغ پرداختی در تاریخ‌های تسویه برحسب ارزهای مختلف می‌باشد، درنتیجه هر یک از طرفین سوآپ به صورت مجزا مبالغی را برحسب ارز موردنظر پرداخت می‌نماید و تسویه خالص کاربردی ندارد. تسویه قراردادهای سوآپ معمولاً به صورت نقدی است، تحویل فیزیکی دارایی پایه در مورد قراردادهای سوآپ کمتر است. قراردادهای سوآپ همیشه دارای یک تاریخ خاتمه (termination date) مشخص می‌باشد. در تاریخ خاتمه آخرین پرداخت توسط طرفین سوآپ صورت می‌گیرد. تاریخ خاتمه را می‌توان مشابه تاریخ انقضاء در سایر انواع قراردادهای مشتقه در نظر گرفت. قراردادهای سوآپ در بازار خارج از بورس  و برحسب نیازهای خاص طرفین قرارداد معامله می‌شود. مشابه سایر قراردادهای مشتقه خارج بورسی، قراردادهای سوآپ نیز در معرض ریسک نکول قرار دارد. هر بار که یکی از طرفین سوآپ نسبت به انجام تعهد خود مبنی بر پرداخت مبلغی که بر عهده اوست به طرف مقابل قصور کند، این ریسک عینیت می‌یابد. درواقع می‌توان گفت، قراردادهایی همچون سوآپ در معرض ریسک اعتباری هستند.

خاتمه دادن به سوآپ

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، سوآپ دارای یک تاریخ خاتمه یا تاریخ انقضای مشخص است. در برخی موارد ممکن است یکی از طرفین سوآپ تمایل داشته باشد تا زودتر از تاریخ انقضاء از سواآپ خارج شود. این امر مشابه آن است که شخص دارنده  اوراق قرضه بخواهد قبل از سررسید اوراق، آن را بفروشد و یا اینکه دارنده اختیار معامله بورسی و یا قرارداد آتی بخواهد قبل از تاریخ انقضاء آن را بفروشد. خروج از سوآپ قبل از تاریخ انقضاء به شیوه‌های مختلف امکان‌پذیر است. قرارداد سواپ برحسب ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی آتی که طرفین باید در آینده ردوبدل کنند دارای ارزش بازاری معینی بوده که در طول عمر سوآپ قابل‌محاسبه است. به عنوان مثال، اگر ارزش بازاری سواپ برای یکی از طرفین معامله ۱۲۵ هزار دلار باشد، وی می‌تواند در صورت موافقت طرف مقابل با دریافت مبلغ مذکور از وی، به قرارداد خاتمه بخشد. این روش موجب می‌شود تا قرارداد سوآپ برای هر دو طرف پایان پذیرد. در هر صورت، خاتمه دادن به قرارداد سواپ به شیوه اخیر نیازمند جلب موافقت طرف مقابل قرارداد است. در هنگام عقد قرارداد سوآپ می‌توان چنین رویکردی را برای خاتمه زودتر از موعد سوآپ پیش‌بینی نمود. رویکرد دیگری که برای خاتمه زودتر از موعد قرارداد سوآپ رایج است، ورود به یک قرارداد سواپ جدید با موقعیت معکوس است. برای مثال، شرکتی را در نظر بگیرید که وارد یک قرارداد سوآپ شده و متعهد است درازای دریافت مبالغی برحسب نرخ لایبور، مبالغ ثابتی را بر پایه نرخ بهره ۵ درصد به طرف مقابل قرارداد پرداخت نماید. بهره ثابت پرداختی توسط شرکت در ۱۵ ژانویه هرسال انجام‌شده و مبالغ شناور در ۱۵ جولای دریافت می‌شود. در حال حاضر سه سال تا تاریخ انقضای قرارداد باقیمانده است و شرکت مورداشاره علاقه‌مند است که به قرارداد مذکور خاتمه بخشد.

برای این منظور وی می‌تواند وارد یک قرارداد سوآپ جدید با موقعیت معکوس شود. بدین ترتیب که طی یک قرارداد سو آپ سه‌ساله، بهره ثابت را دریافت و بهره شناور را پرداخت نماید. در قرارداد جدید، شرکت متعهد می‌شود به مدت سه سال و در تاریخ ۱۵ جولای هرسال نرخ بهره لایبور (نرخ لایبور (London Inter Bank Offered Rate=LIBOR) عبارت است از میانگین نرخ بهره بین‌بانکی که بانک‌ها در کوتاه‌مدت به یکدیگر وام می‌دهند). را به طرف مقابل پرداخت‌نموده و در عوض در ۱۵ ژانویه، نرخ بهره ثابت موردتوافق را دریافت کند. نرخ بهره ثابت در قرارداد سوآپ جدید مطابق شرایط روز بازار در تاریخ انعقاد سوآپ تعیین‌شده و ممکن است با نرخ ۵ درصد تعیین‌شده در قرارداد قبلی متفاوت باشد.  در هر صورت، مبالغ دریافتی و پرداختی برحسب نرخ لایبور با یکدیگر خنثی‌شده و شرکت صرفاً باید مبالغ ثابت مشخصی را برحسب مابه‌التفاوت دو نرخ بهره ثابت تعیین‌شده در دو قرارداد دریافت یا پرداخت نماید.  بنابراین، ریسک شرکت در برابر نوسانات نرخ بهره لایبور به طور کامل از بین می‌رود اما ریسک نکول طرف مقابل همچنان پابرجاست زیرا هر دو قرارداد سوآپ موردبحث کماکان به قوت خود باقی هستند. روش سوم خاتمه دادن به قرارداد سوآپ آن است که آن را به طرف سومی بفروشیم.  حالتی را در نظرگیرید که یک شرکت دارای یک قرارداد سو آپ به ارزش ۷۵ هزار دلار است. این شرکت می‌تواند در صورت جلب نظر و موافقت طرف مقابل قرارداد، شخص ثالثی را پیدا نماید و تعهد خود را به قیمت ۷۵ هزار دلار به وی واگذار نماید. رویکرد اخیر، چندان رایج نیست. روش دیگری که برای خروج زودتر از موعد از قرارداد سوآپ وجود دارد استفاده از اختیار معامله بر روی سوآپ (swaption) است. اختیار معامله بر روی سوآپ نوعی اختیار معامله است که دارایی پایه آن‌یک قرارداد سواپ است. دارنده اختیار معامله بر روی سواپ نسبت به ورود به سوآپ موضوع قرارداد مخیر است و می‌تواند از طریق این ابزار، اختیار ورود به یک قرارداد سوآپ معکوس را برای خود حفظ نماید.

انواع قراردادهای سوآپ

دارایی پایه سوآپ می‌تواند نرخ ارز، نرخ بهره، سهام، کالا و… باشد. در ادامه به معرفی اجمالی انواع مختلف قراردادهای سوآپ می‌پردازیم:

سوآپ نرخ بهره (interest rate swap)

در سوآپ نرخ بهره، طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارز مشابه معاوضه می‌نمایند. در این نوع از سوآپ مبلغ اسمی قرارداد برای دو طرف قرارداد یکسان بوده و تسویه به صورت خالص انجام می‌شود. در سوآپ نرخ بهره دو حالت ممکن است:  در حالت اول، دو طرف قرارداد مبالغ بهره را برحسب بهره متغیر پرداخت می‌کنند. اما در حالت دوم، یکی از طرفین قرارداد برحسب بهره ثابت و دیگری برحسب بهره متغیر پرداخت می‌نماید. برخلاف سوآپ ارزی که پرداخت بهره ثابت برای دو طرفین قرارداد ممکن بود، در مورد سوآپ نرخ بهره چنین حالتی بی‌معنی خواهد بود زیرا با یکسان بودن ارز، این حالت منجر به مبادله جریان‌های نقدی کاملاً یکسان خواهد شد. ضمناً، در سوآپ نرخ بهره نیازی به مبادله مبلغ اسمی قرارداد در تاریخ انعقاد و اختتام سوآپ نیست، زیرا با ارز یکسان سروکار داریم. فرض کنید یک شرکت از بانکی وام گرفته است و نرخ آن براساس لایبور به علاوه درصد ثابتی است، ازآنجایی که نرخ لایبور متغیر است، شرکت برای پوشش ریسک خود، وارد قرارداد سواپ با بانک دیگری می‌گردد که در بازار سواپ فعال است و طبق آن قرارداد، مبالغ ثابتی را پرداخت و نرخ لایبور را دریافت می‌کند، در این مثال شرکت مذکور از یک‌سو با بانکی که وام گرفته طرف است و از سویی دیگر با بانکی که در بازار سواپ فعال است، ولی برآیند کلی این دو، این خواهد بود که نرخ لایبور را مستقیماً از یکی از بانک‌ها دریافت و به دیگری پرداخت می‌کند، درواقع ریسک تغییرات نرخ لایبور را پوشش داده و پرداخت‌هایش را در دو طرف به پرداخت‌های ثابت تبدیل می‌کند.

سوآپ سهام (equity swaps)

در سوآپ سهام، طرفین قرارداد مبالغی را برحسب بازده سهام یا شاخص سهام معاوضه می‌نمایند. سواپ سهام به‌گونه‌ای طراحی‌شده که علاوه بر بازده حاصل از سود نقدی، بازده ناشی از منفعت سرمایه‌ای (capital gain) را نیز شامل می‌شود. سوآپ سهام معمولاً توسط مدیران  پرتفوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قراردادی را در نظر بگیرید که درازای دریافت مبلغی ثابت، بازده شاخص s&p500 پرداخت شود، منظور از بازده نیز تغییرات شاخص مذکور در بازه‌ی زمانی مشخص است، بدیهی است که هردو نرخ در مبلغ ثابت قرارداد ضرب شده و جریانات نقدی پرداختی و دریافتی را حاصل می‌کند.

سوآپ ارزی (currency swaps)

در سوآپ ارزی، طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارزهای مختلف ردوبدل می‌کنند. این روش به طرفین معامله کمک می‌کند تا در مقابل ریسک نوسانات نرخ ارز مقاوم‌تر بوده و آن را بهتر مدیریت کنند. در ۱۹۹۰، معمول‌ترین شکل سواپ، سواپ ارز ثابت- ثابت (fixed-for-fixed) بود که به‌صورت سواپ Plain Vanilla (رایج‌ترین نوع سوآپ) شناخته می‌شد. تحت این سوآپ ارز، گردش نقدینگی سواپ براساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت است  که شامل مبادله میان دو طرف معامله نرخ ثابت بهره در یک نرخ ارز در معاوضه با نرخ ثابت بهره در نرخ ارز دیگری است. درواقع، شرکت A متعهد به پرداخت نرخی ثابت براساس یک نوع ارز و شرکت B متعهد به پرداخت نرخی ثابت بر اساس ارزی دیگر است. یک‌شکل معمول دیگر از سواپ، سواپ ارزی ثابت-شناور (fixed-for-flow) است. تحت این قرارداد،‌ یکی از جریان‌های پرداخت در نرخ ثابت‌ یک ارز قرارگرفته، در حالی‌که جریان پرداخت دیگر، براساس نرخ شناور ارز دیگر قرار می‌گیرد. درواقع، شرکت A متعهد به پرداخت نرخ ثابتی طبق یک نوع ارز و شرکت B متهد به پرداخت نرخی شناور بر اساس ارزی متفاوت است. یکی دیگر از انواع سواپ، سواپ ارز شناور-شناور (flow-for-flow) است. در این حالت هر دو طرف جریان پرداختی براساس نرخ‌های شناور ارزهای مورد قرارداد است. درواقع، شرکت A متعهد به پرداخت نرخ شناوری براساس یک نوع ارز و شرکت B نیز متعهد به پرداخت نرخی شناور بر اساس ارزی دیگر است. یک نوع دیگر از سواپ ارز که بسیار شایع و معمول است، سواپ ارز غیرهمسان (Cross-Currency Swap) است و آن توافقی است برای سواپ نرخ بهره ثابت در‌ یک ارز، با نرخ بهره متغیر در‌ یک ارز دیگر.

سوآپ نرخ بازده کل (Total Retu Swap or Total Rate Of Retu Swap: TRORS)

شیوه دیگر انجام سواپ ، سواپ نرخ بازده کل می‌باشد که در آن، طرفین معامله، یک دارایی را بصورت دارایی پایه یا معیار انتخاب کرده و توافق می‌کنند که یکی از طرفین بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش یا کاهش ارزش آن دارائی را صاحب شود و طرف مقابل نیز وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت کند که بطور معمول هیچ‌گونه ارتباطی با دریافتی‌های طرف اول ندارد. در حقیقت، این نوع سواپ ، به طرف دوم اجازه می‌دهد تا دارائی‌اش را در برابر نوسان‌های ارزش، پوشش دهد و طرف نخست نیز می‌تواند بدون اینکه دارائی را وارد ترازنامه‌اش بکشد، از عایدات اقتصادی آن بهره‌مند شود. بدین ترتیب، سواپ بازده کل، دو کارکرد اصلی دارد؛ یکی کاهش ریسک اعتباری دارایی پایه از راه انتقال بازده کل به خریداران سواپ و دیگری کاهش ریسک بازار دارایی پایه فروشنده سواپ از طریق جبران زیان کاهش ارزش دارائی پایه به‌وسیله خریدار سواپ . علاوه بر این، منافع متعددی هم در استفاده از این نوع سواپ به‌جای خرید دارایی پایه برای سرمایه‌گذار مترتب است؛ اول آنکه لازم نیست خریدار سواپ شخصاً درباره تأمین مالی خرید دارائی پایه اقدام کند؛ لیکن در عوض مبلغی را به فروشنده سواپ درازای دریافت بازده کل ناشی از دارائی پایه می‌پردازد. دوم آنکه خریدار سواپ می‌تواند از بهترین اقدام فروشنده سوآپ در تهیه دارائی پایه نفع ببرد، سوم آنکه خریدار سواپ در معرض همان میزان خطر اقتصادی ناشی از یک سبد متنوع از دارائی‌ها در یک معامله سواپ است که در معامله‌های بازار نقدی به دست می‌آید. به این وسیله سواپ بازده کل نسبت به بازار نقد، ابزار بسیار مؤثرتری خواهد بود. چهارم آنکه خریدار سواپ، در خرید یک دارائی هم‌زمان با ریسک اعتباری مثل اوراق قرضه شرکتی در بازار مواجه با مشکل است و از سوی دیگر در برابر دریافت بازده کل دارایی پایه در معرض دو ریسک اعتباری یا نکول فروشنده سواپ و ریسک تغییر نرخ سود قرار می‌گیرد.

سواپ نکول اعتباری (Credit Default Swap: CDS)

ازآنجا که مؤسسات مالی، در معرض ریسک عدم بازپرداخت اقساط وام‌های مشتریان خود قرار دارند، به منظور صیانت از دارائی خود و مصونیت از ریسک عدم پرداخت اقساط وام از سوی مشتریان، از مکانیزم سواپ نکول اعتباری استفاده می‌کنند. مطابق این ساز و کار حقوقی – مالی، مؤسسات مذکور طی یک قراردادی در جایگاه خریدار سواپ قرارگرفته و با فروشنده سواپ که معمولاً یک مؤسسه بیمه‌ای است توافق می‌کنند تا در سررسیدهای معینی، مبلغی مشخصی را به فروشنده پرداخت کنند و متقابلاً، فروشنده نیز متعهد می‌گردد که در صورت عدم پرداخت اقساط مشتریان به موسسه مالی، وی در راستای اجرای قرارداد نکول اعتباری در سقف تعهدی که به موجب این قرارداد پذیرفته، معادل آنچه که مشتری موسسه نپرداخته است، جبران کند. در  این نوع سواپ، طرف خریدار، اجرتی را بصورت دوره‌ای به طرف فروشنده در برابر تعهد وی به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده و در صورت بروز حادثه‌ای موردتوافق (مانند نکول)، پرداخت می‌کند. این قرارداد، مانند بیمه است که طی آن، صاحبان دارائی‌ها آن‌ها را درازای مبلغی بصورت دوره‌ای بیمه می‌کنند. تفاوت اصلی بین «سواپ نکول اعتباری» و «سواپ نرخ بازده کل» در این است که سوآپ نکول اعتباری از دارائی، در برابر بروز یک اتفاق خاص، محافظت می‌کند؛ در حالی‌که سواپ نرخ بازده کل از دارائی، در برابر کاهش ارزش احتمالی آینده آن حفاظت می‌کند. به عبارت دیگر، در حالی‌که اولی بصورت ابزار مشتقه اعتباری است، دومی هیچ‌گاه بصورت یک مشتقه اعتباری مطرح نمی‌باشد.

سوآپ کالا (commodity swaps) و سایر انواع سوآپ

مشابه آنچه در مورد سواپ ارزی، سواپ نرخ بهره و سواپ سهام ملاحظه شد می‌توان بر روی کالاها و هر چیز دیگری با نتایج تصادفی که شرکت‌ها، نهادهای مالی و یا اشخاص با آن مواجه هستند، قرارداد سواپ تعریف نمود.  سواپ کالا بسیار رایج است. برای مثال، شرکت‌های هواپیمایی برای خرید سوخت موردنیاز خود در آینده وارد قرارداد سو‌آپ می‌شوند. طی قرارداد مذکور آن‌ها مبالغ ثابتی را به طرف مقابل سواپ پرداخت کرده و در عوض، طرف مقابل هم مبالغی را بر مبنای قیمت سوخت به آن‌ها می‌پردازد. همچنین استفاده از سواپ برای تثبیت قیمت طلا  فلزات گران‌بها و یا گاز طبیعی نیز بسیار متداول است. هدف از این قراردادها تثبیت قیمت خرید یا فروش کالاهای مذکور است. مضافاً این‌که، می‌توان قراردادهای سواپ را برای کالاهای غیرقابل ذخیره‌سازی نظیر برق و با آب و هوا نیز استفاده کرد. در مورد سواپ آب و هوا، مبالغ پرداختی برحسب معیار خاصی از سنجش آب و هوا نظیر میزان بارش، دما و یا خسارت‌های ناشی از تغییرات آب و هوایی پرداخت می‌شود. قراردادهای سوآپ یا معاوضه نفتی، از سنخ قراردادهای معاوضه کالاست. درواقع رایج‌ترین نوع قراردادهای معاوضه کالا، قرارداد سواپ نفتی است. ایران به لحاظ موقعیت استراتژیکی و دسترسی به آبراه‌های بین‌المللی و خطوط لوله بسیار گسترده نفتی، موقعیت ویژه‌ای برای سواپ نفت و فرآورده‌های نفتی کشورهای آسیای میانه دارد.

قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله می شود؟

قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی (future contract یا futures یا آتی) توافقنامه‌ای مبتنی بر خرید یا فروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص است. قراردادهای آتی را معمولا به دو گروه اصلی طبقه بندی می‌­نمایند: قراردادهای آتی کالا و قراردادهای آتی مالی. دارایی پایه موضوع قرارداد در قراردادهای آتی کالا شامل محصولات کشاورزی، فلزات و مواد نفتی است. قراردادهای آتی مالی ابزارهایی نظیر  سهام و اوراق قرضه  و ارز را در بر می­‌گیرد. قراردادهای آتی برای نخستین بار بر پایه محصولات کشاورزی و بعدها بر پایه منابع طبیعی مانند نفت  معامله می‌شدند. قراردادهای آتی مالی در سال ۱۹۷۲ وارد بازار شدند. در سال­‌های اخیر، قرارداد بر پایه‌های دیگر مانند ارز، نرخ بهره و شاخص‌های بازار سهام بسیار متداول شده‌اند و نقش مهمی در کنترل ریسک بازی می‌کنند. کالای تحویلی قرارداد آتی باید کد بورسی دارای استاندارد کیفیت و کمیت باشد و زمان تحویل و محل تحویل آن نیز مشخص باشد. تنها متغیر در معاملات آتی “قیمت” است که در مرحله معامله کشف می‌شود.

ویژگی قراردادهای آتی

• اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺮارداد: یکی از معایب قراردادهای آتی به شرایط استاندارد این قراردادها مربوط می­‌شود که نمی­‌تواند به صورت دقیق به همه نیازهای مشارکت کنندگان در بازارهای مالی پاسخگو باشد. به عنوان “مثال”، اگر مدیر یک صندوق سرمایه­ گذاری علاقه­‌مند باشد تا قرارداد آتی بر روی اوراق خزانه امریکا به مبلغ ۱۲۰ هزار دلار را با سر رسید ماه ژانویه خریداری نماید، چنین قراردادی وجود ندارد. به صورت استاندارد قراردادهای آتی اوراق خزانه دارای ارزش اسمی ۱۰۰ هزار دلار است و تاریخ انقضاء آن­‌ها ماه‌های مارچ، ژوئن، سپتامبر و دسامبر می­‌باشد. بنابراین چنانچه مدیر صندوق از قراردادهای آتی استفاده کند، به صورت دقیق به هدف مورد نظر خود دست نخواهد یافت.و آموزش بورس نیاز است . 
• ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در ﺑﻮرس (ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻗﻴﻤﺖ): بورس معاملات آتی مکانی معین برای خریداران و فروشندگان است که از طریق سامانه الکترونیکی دارای استاندارد بورس، معاملات آتی انجام می­‌شود و این معاملات برای همه شرکت­ کنندگان در بازار به صورت عادلانه عرضه می­‌شود. کارگزاران سفارشات مشتریان را از طریق روش­‌های ابلاغ شده توسط بورس در سامانه معاملاتی قراردادهای آتی قرار می­‌دهند. معاملات ثبت شده براساس اولویت­‌های قیمتی و در صورت مساوی بودن قیمت­‌ها بر اساس اولویت زمانی انجام می­‌شود. بورس­‌ها خود رأسا حق معامله ندارند و نمی­‌توانند مشتریان را وادار به معامله نمایند. مسئولیت بورس‌­ها ایجاد بازاری منسجم و شفاف جهت کشف قیمت­‌ها و انجام معاملات به صورت عادلانه است. تمام بورس­‌های دنیا توسط مقام ناظر کنترل و اداره می­‌شوند. چنانچه اعضای معامله­‌گر بورس مقررات را نادیده بگیرند مشمول جریمه و یا ممنوع المعامله می­‌گردند.

• اﺗﺎق ﭘﺎﻳﺎﭘﺎی (ﭘﺎﻳﺎﭘﺎی روزاﻧﻪ) و ﻧﺒﻮد رﻳﺴﻚ اﻋﺘﺒـﺎری، وﺟﻮد ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ و ﻛﺎﻫﺶ رﻳﺴﻚ اﻋﺘﺒﺎری: پایاپای هر بورس نقش مهمی را جهت تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده ایفا می­‌کند و به عنوان پشتوانه قابل اطمینان برای طرفین معامله می­‌باشد.

• ﻧﻘﺪ ﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻ: در قراردادهای آتی برای اینکه سرمایه­ گذار قادر به فروش قرارداد آتی باشد، نیاز به مالکیت آن دارایی معین ندارد و با عمل پیش ­فروش می­‌تواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار فیزیکی تهیه نماید که این امر میزان نقدشوندگی معاملات را تا حد بسیار زیادی افزایش می­‌دهد.و ثبت نام بورس لازم است .

• اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮی ﭘﺎﻳﻴﻦ: این ویژگی به دلیل توضیحات مورد اول می‌باشد.

• پوشش ریسک: مهمترین مزیت قراردادهای آتی خاصیت پوشش ریسک آن است. پوشش ریسک به معنای اتخاذ موقعیتی در بازار است که هدف از آن حداقل نمودن یا از بین بردن ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت است.

• هزینه اندک معاملات: معاملات قراردادهای آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه معاملاتی کمتری برخوردار است.

• اهرم مالی: استفاده از اهرم مالی معاملات قراردادهای آتی دربرگیرنده ریسک بالایی بوده و به معامله­ گران فرصت به­ دست آوردن سود زیادی را می­‌دهد به طوری که معامله‌­گر با یک سپرده اولیه اندک می­‌تواند معادل کل ارزش دارایی تعهد شده، کسب سود یا زیان نماید. قبل از انجام معامله آتی باید توجه داشت که این معاملات دارای ریسک است و مطالعه و آگاهی دقیق از دستورالعمل­‌های مربوطه بسیار ضروری می­‌باشد. معامله آتی دارای ریسک­‌های مالی بالقوه­‌ای است و ممکن است برای همه سرمایه­ گذاران مناسب نباشد. در معاملات آتی سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است، بدین معنی که اگر طرف دارنده موقعیت تعهدی خرید در این قرارداد سود کند لزوما طرف دارنده موقعیت تعهدی فروش زیان می­‌کند. ولی مسئله‌­ای که این ریسک را تشدید می­‌کند اهرمی بودن معاملات آتی است.

مشخصات هر قرارداد آتی

مشخصات هر قرارداد آتی به شرح زیر است:

• ﻧﻮع داراﻳﻲ ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﺎﻻ: اصطلاحا در قراردادهای آتی، کالا یا آن دارایی که قرارداد آتی بر روی آن منتشر می­‌شود را دارایی پایه می­‌گویند. معمولا در بورس‌­های کالایی دنیا بر روی دارایی­‌های مختلفی از جمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده­‌های نفتی و سایر محصولات قرارداد آتی منتشر می‌­شود و به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌­شوند.

• اﻧﺪازه ﻗﺮارداد آتی: اندازه قرارداد، حجم دارایی را که طی یک قرارداد باید تحویل داده شود، مشخص می­‌کند. به عبارت دیگر، مقدار استاندارد شده دارایی پایه را به اصطلاح، اندازه قرارداد گویند. در قراردادهای آتی اندازه هر قرارداد توسط بورس تعیین می‌­شود و سرمایه گذاران فقط می­‌توانند مضرب­ه‌ای صحیحی از این مقدار را مورد معامله قرار دهند. به طور مثال در قراردادهای آتی سکه طلای بورس کالا، اندازه قرارداد ۱۰ عدد سکه طلای بهار آزادی طرح امام خمینی (ره) می­‌باشد. تمامی ویژگی­‌های مورد نظر یک قرارداد آتی در قالب مستندی به نام مشخصات قرارداد توسط بورس به اطلاع عموم می­‌رسد.

• دوره و ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺮرﺳﻴﺪ: تاریخ سر رسید قراردادهای آتی بر روی یک کالا به صورت استاندارد و مشخص توسط بورس تعیین می­‌شود و فقط برای سر رسیدهای معینی که تعیین می­‌شود امکان انجام معاملات آتی وجود دارد؛ مثلا در بورس کالا، امکان راه اندازی قراردادهای آتی سکه طلا در سر رسید تمامی ماه‌­های سال به تشخیص بورس وجود دارد.

• وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ اوﻟﻴﻪ: در توضیحات بخش اتاق پایاپای شرح داده شده است.
• ﺣﺪ ﻧﻮﺳﺎن ﻗﻴﻤﺖ روزاﻧﻪ: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﺠﻢ ﻫﺮ ﺳﻔﺎرش: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﺳﻘﻒ ﻣﺠﺎز ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ­ﻫﺎی ﺑﺎز: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﺗﺤﻮﻳﻞ و ﻣﻬﻠﺖ ﮔﻮاهی آﻣﺎدﮔﻲ ﺗﺤﻮﻳﻞ: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﻛﺎرﻣﺰدﻫﺎ و ﺟﺮاﻳﻢ: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.

آغاز معاملات شمش طلا در بورس

معاملات گواهی سپرده شمش طلا به‌زودی در بورس کالای ایران راه‌اندازی می‌شود تا پس از گواهی سکه ابزار دیگری برای افزایش عمق این بازار ایجاد شود. حضور بیشتر معامله‌گران و افزایش حجم و ارزش معاملات و توجه بیشتر به بازارهای رسمی طلا همراه با سهولت معاملات می‌تواند بازوی زرین جدیدی برای بازار تلقی شود. و آموزش بورس ضروری است با توجه به رونق معاملات طلای آب شده در بازارهای غیررسمی،‌ امکان جذب سرمایه‌های سرگردان بسیاری در این بازار وجود دارد.

 روزشماری برای آغاز به کار معاملات گواهی سپرده کالایی شمش طلا آغاز شده است تا بستر جدیدی برای سرمایه‌گذاری و کد بورسی داد و ستد این فلز گرانبها در بورس کالای ایران فراهم شود. با توجه به رونق معاملات طلای آب شده در بازارهای غیررسمی،‌ امکان جذب سرمایه‌های سرگردان بسیاری در این بازار وجود دارد. شمش طلا که پیش از این به بازار فیزیکی بورس کالا وارد شده و همچنان نیز مورد دادوستد قرار می‌گیرد، از این پس در بازار مشتقه بورس کالا و تحت اوراق گواهی سپرده کالایی آغاز به کار خواهد کرد. براساس این تفاهم‌نامه که در راستای تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری با پشتوانه طلا منعقد شده، مدت این تفاهم‌نامه از زمان امضا به مدت سه ماه تعیین شده است و حداقل اوراق معادل ۱۰۰ سوت درنظر گرفته خواهد شد.

خیرمقدم بازار گواهی سپرده به شمش طلا

علیرضا ناصرپور، معاون توسعه بازار بورس کالای ایران درخصوص معاملات ثبت نام بورس و گواهی سپرده شمش طلا گفت: مکانیزم معاملاتی اوراق گواهی سپرده شمش طلا؛ مکانیزمی مشابه سایر اوراق گواهی سپرده‌ای است که اکنون در این بازار مورد دادوستد متقاضیان قرار می‌گیرد. گواهی سپرده شمش طلا با توجه به پیگیری شرکت‌هایی که در حوزه تولید طلا در کشور فعالیت می‌کنند، راه‌اندازی خواهد شد تا امکان فروش محصولات این شرکت‌ها که در قالب شمش‌های طلای استانداردی که تولید می‌شود از طریق اوراق گواهی سپرده کالایی فراهم شود. بورس کالا پیگیری‌های بسیاری برای این‌کار انجام ‌داده بود اما به دلیل ملاحظاتی که مطرح بود نظیر تعیین عیار شمش طلا که انبار یا خزانه میزان خلوص طلا یا ارزیابی را باید انجام دهد و موضوعات دیگری که مربوط به اندازه قراردادها بود، پیچیدگی‌هایی برای این معاملات وجود داشت که راه‌اندازی آن را به تعویق انداخت. در نهایت پس از مدت‌ها پیگیری، اخیرا تفاهم‌نامه‌ای برای راه‌اندازی این اوراق گواهی سپرده شمش طلا به امضا رسید. از این رو این امکان فراهم شد که شرکت‌های تولیدکننده شمش طلا وارد این بازار شده و شمش‌های تولیدی خود را در خزانه بانک‌های مورد پذیرش قرار دهند و با این کار ورود دارایی و نحوه ارزیابی و عیارسنجی شمش طلا تا حدود زیادی مرتفع شود. پس از آنکه این مراحل انجام شد طبیعتا امکان فروش محصول در بازار برای شرکت تولیدکننده فراهم می‌شود. ادامه مراحل نیز مشابه سایر محصول‌هایی است که تاکنون در بازار اوراق گواهی سپرده مورد معامله قرار می‌گرفتند. هدف از راه‌اندازی معاملات شمش طلا در بازار گواهی سپرده این است که به نوعی به تکمیل زنجیره دارایی طلا در بورس کالا اقدام کنیم. باتوجه به نیاز و درخواستی که برای تولیدکنندگان شمش در کشور موجود است، قرار بر این است که این فرآیند تسهیل شود.

اوراق شمش طلا با کارکردی مشابه سایر اوراق گواهی سپرده

معاون توسعه بازار بورس کالای ایران افزود: چنانچه وزن مجموعه گواهی سپرده‌های دارنده آن به میزان حداقل وزن یک شمش طلا نرسید این امکان برای مالک وجود دارد که یا اوراق خود را در بازار به فروش برساند یا آنکه اگر مایل به تحویل فیزیکی آن نباشد بتواند به نماد بعدی آن را منتقل کند. به عبارت دقیق‌تر اگر دارنده اوراق تمایل به اتمام حضور خود در این نماد داشته باشد می‌تواند اقدام به فروش اوراق گواهی سپرده شمش طلا در بورس کالا کند. زیرا دو راه وجود دارد یا لازم است که به اندازه یک شمش اقدام به خرید کند تا بتواند آن‌را از انبار خارج کند یا آنکه گواهی خود را در بازار به فروش برساند و چنانچه تمایل نداشته باشد هیچ یک از این دوکار را انجام دهد محدودیتی در مسیر انتقال نماد به نمادهای بعدی برای دارنده اوراق وجود ندارد. همچنین دارندگان اوراق گواهی سپرده شمش طلا محدودیتی برای تحویل شمش خود از خزانه نخواهند داشت و هر فردی که به میزان حداقل وزن شمش اوراق دارد می‌تواند دارایی خود را تحویل بگیرد.

وی در ادامه عنوان کرد: معاملات گواهی سپرده معاملاتی نقدی است که متقاضی در صورت آنکه اوراق کافی در اختیار داشته باشد، فردای روز خرید می‌تواند درخواست تحویل محصول را ارائه دهد. در بازار گواهی سپرده؛ سررسید صرفا مفهومی است که با انباردار به‌خاطر موضوعات مربوط به حوزه انبارداری تعریف شده است. این سررسید می‌تواند بسیار بلندمدت تعریف شود یا کوتاه‌مدت باشد. تعریف سررسید برای اوراق گواهی سپرده محصولات کشاورزی در بورس کالا به این دلیل که نگهداری محصولات کشاورزی عمدتا یا فسادپذیر هستند یا با کاهش کیفیت مواجه می‌شوند محدودیت دارد. اما این امر در مورد شمش طلا صدق نمی‌کند. از این رو در اینجا بحث انتقال نماد مطرح می‌شود که مشکلی برای آن وجود ندارد.

عیار ۹۹۵ برای شمش‌های مورد معامله

ناصرپور به خلوص شمش‌های مورد معامله در این بازار اشاره کرد و گفت خلوص ۹۹۵ برای دارایی پایه اوراق گواهی سپرده شمش طلا در بورس کالا مشخص شده است. نکته‌ای که وجود دارد برای شروع کار این است که شرکت‌های عرضه‌کننده فعلی عیاری نزدیک به هم را تولید می‌کنند اما این انتظار وجود دارد که تعداد عرضه‌کنندگان افزایش یابد و چندین شرکت بخواهند شمش‌های تولیدی خود را در این بازار عرضه کنند. از این رو لازم است که رویکردی طراحی شود که استاندارد عیار مورد تایید مشابه هم باشد. براین اساس بررسی‌های بیشتری درحال انجام است که به یک استانداردی دست یابیم که همه شرکت‌ها با استانداردی مشخص تولیدکنند. البته کلیت استاندارد شمش‌های تولیدی در کشور ما مشخص است و موضوعی چالش برانگیز در مسیر توسعه بازار گواهی سپرده شمش طلا نخواهد بود.

موشکافی جزئیات معاملات رینگ فیزیکی شمش طلا

اولین معامله شمش طلا در رینگ فیزیکی بورس کالا طبق آمار منتشره روی سایت شرکت بورس کالای ایران در ۱۸ شهریور سال ۱۳۸۷ به ثبت رسیده و تاکنون ادامه یافته است. بررسی حجم معاملات این فلز گرانبها در بورس کالا از فراز و نشیب‌های زیادی حکایت دارد که در مقایسه با میزان عرضه این محصول در برخی از برهه‌های زمانی از عدم جذابیت معاملاتی آن خبر می‌دهد. از ابتدای سال جاری تاکنون به میزان ۷۷۳ کیلوگرم شمش طلا در بورس کالا عرضه شده که از این میزان عرضه ۴۷۵ کیلوگرم آن مورد دادوستد متقاضیان قرار گرفته است. متوسط درصد معامله عرضه‌های شمش طلا در بورس کالا از ابتدای راه‌اندازی این معاملات تاکنون ۵۵/ ۳۶ درصد برآورد می‌شود که گرچه رقمی چندان برجسته در مقابل سایر کالاهای عرضه شده در تالار فیزیکی بورس کالا به شمار نمی‌رود اما با درنظر گرفتن این موضوع که شمش طلا در زمره فلزات گرانبها دسته‌بندی می‌شود و کاربردهای محدودتری نسبت به سایر محصولات صنعتی و معدنی دارد این میزان دادوستد عرضه‌ها قابل قبول درنظر گرفته می‌شود.

نقش بازارگردان در بازارهای مالی – کالایی

توسعه ابزارهای مالی موجود در بورس کالا در کنار طراحی ابزارهای جدید در بازارهای مشتقه و آتی زمینه‌های تعمیق بستر معاملاتی رسمی کالاهای کشور را مهیا می‌کند. اما نقش بازارگردان (Market Maker) در رونق عرضه و تقاضای معاملات کالاها مثبت ارزیابی می‌شود. به عبارت ساده چنانچه مازاد عرضه در معامله‌ای شکل گرفت و تقاضایی در برابر آن وجود نداشت یا تقاضای اضافی موجود باشد و محصولی برای عرضه باقی نمانده بود، نقش بازارگردان برجسته می‌شود. به‌طوری که به‌عنوان تسهیل‌کننده وارد عرصه شده تا طرفین معامله را به مقاصد خرید یا فروش خود برساند. درواقع بازارگردان‌ها، عرضه تقاضا را در بازارهای مالی تامین می‌کنند و اوراق بهادار را در بین فروشندگان و خریداران دست به دست می‌کنند.

اصلی‌ترین وظایف و اهداف بازارگردان را می‌توان افزایش نقدشوندگی و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار، کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و جلوگیری از نوسانات شدید، کاهش هزینه‌های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش دانست. اگرچه مسوولیت‌های بازارگردان در بازارهای گوناگون متفاوت است و به نوع بازاری که در آن کالا، اوراق بهادار یا قراردادهای آتی معامله شود بستگی دارد.

نکته قابل توجه این است که نبود بازارگردان به معنای توقف معاملات نیست اما می‌توان بیان کرد که بعد از ورود بازارگردان به جریان معاملاتی، رونق بیشتری در آنها متصور است. زیرا بازارگردان در صورت وجود هرگونه خلل در طرفین عرضه و تقاضا وارد فرآیند معامله شده و به روان شدن آن کمک می‌کند.

تکلیف بازارگردان این بازار چه خواهد شد؟

با راه‌اندازی اوراق گواهی سپرده کالایی این سوال در ذهن معامله‌گران این بازار پررنگ خواهد شد که آیا برای این بازار نیز همچون سایر اوراق گواهی سپرده یا قراردادهای آتی که اکنون در بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرند بازارگردانی در نظر گرفته نمی‌شود یا برنامه‌ای متفاوت در انتظار بازار گواهی سپرده شمش طلا خواهد بود که زمینه بروز تحول را در بستر معاملاتی بورس کالا به همراه خواهد داشت. این فرضیه که بانک مرکزی می‌تواند دربرگیرنده این نقش در بستر معاملاتی بورس کالا برای دادوستدهای اوراق گواهی سپرده شمش طلا درنظر گرفته شود چندان غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد؛ آن هم در شرایطی که در اختیار داشتن ذخایر طلا برای بانک‌های مرکزی در جهان و حتی ایران یک عرف جهان‌شمول به شمار می‌رود و این بار هزینه‌های این رویکرد برای بانک مرکزی کمتر خواهد بود. درحالی که امکان استفاده از نوسان نرخ به منظور مدیریت بازار و حتی درآمدزایی ایجاد خواهد شد که دقیقا مصداق عینی فعالیت بازارگردانی است. به عبارت ساده‌تر بانک مرکزی در این فرآیند می‌تواند منابع ریالی خود را به شمش طلا تبدیل کرده و در صورت لزوم تحویل گرفته و یا در نوسان نرخ ایفای نقش کند.

از همه مهم‌تر آن است که طلای تولیدی در کشور تمام و کمال از پتانسیل دادوستد برخوردار بوده و ذخایر طلای معدنی جذابیت خروج از کشور را از دست خواهد داد. خرید مرسوم و متداول طلا از سوی سرمایه‌گذاران و بازارگردان موجب خواهد شد تا جذابیت سرمایه‌گذاری در ذخایر معدنی طلا افزایش چند برابری پیدا کرده آن هم در وضعیتی که تولید طلا را می‌توان به‌عنوان یک عملکرد استراتژیک به شمار آورد.

در صورت موفقیت این شیوه معامله و اثرگذاری آن بر رویکردهای سرمایه‌گذاری؛ این پتانسیل وجود دارد که ظرفیت تولید طلای معدنی در کشور از رقمی نزدیک به ۱۲ تن فعلی تا حتی ۳ برابر افزایش یابد. نگاهی به ویژگی‌های زمین‌شناسی ایران نشان می‌دهد که پتانسیل استحصال طلا در نقاط مختلفی از کشور وجود دارد. با ایجاد این بازار با فرض وجود تقاضای دائمی و با احتساب پتانسیل تامین منابع مالی از بازار سرمایه به کمک ابزارهای مالی چنین احتمالی را می‌توان با صراحت بالایی فریاد زد.

در صورت توجه واقعی به این شیوه معامله و استفاده از ظرفیت ابزارهای مالی همچون صندوق پروژه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و سلف استاندارد موازی پتانسیل تامین مالی معادن جدید طلا به‌وجود می‌آید. آن هم در شرایطی که امکان فروش دائمی تولیدات معدنی طلا در کشور ادامه خواهد یافت. این فرآیند یک بازی برد-برد جدی برای اقتصاد کشور است که ساده‌ترین خروجی آن افزایش ذخایر طلا در بانک مرکزی و بازار رسمی بورس کالا خواهد بود.

ویژگی‌های مغفول و مهم گواهی سپرده شمش طلا

امکان وثیقه‌گذاری گواهی سپرده شمش طلا یکی از ویژگی‌های مهم این شیوه معاملاتی است که در کنار نوسان آزادانه بهای این کالا، می‌توان از این دارایی‌ها به‌عنوان پشتوانه‌ای برای اخذ وام بهره برد. این در حالی است که اگر شاهد نوسان سریع قیمت‌ ارز یا تکانه‌های تورمی نباشیم یا حتی رکود امکان سودآوری در حتی فرآیندهای واسطه‌گری را ندهد، می‌توان از این بازار بهره برد. نوسان قیمت‌های جهانی طلا خود یک معیار مهم برای نوسان نرخ و سودآوری است و شاید بتوان از این پس، بازار گواهی سپرده شمش طلا را با حجم معاملاتی بالا، یکی از بسترهای مهم سرمایه‌گذاری در سال‌های آینده به شمار آورد. این در حالی است که گواهی سپرده شمش طلا بر پایه تجربیات گواهی سکه بنا شده و به سادگی می‌توان انتظار داشت که نگرانی‌ها یا محدودیت‌های این بازار را در بر نداشته باشد.

وجود بازار طلای آب شده یکی از واقعیت‌های معاملاتی در بازار غیررسمی است که شاید برای اهل فن ریسک معاملاتی چندانی نداشته باشد ولی این شرایط برای سرمایه‌گذار عادی این‌گونه نیست. این در حالی است که در معاملات گواهی سپرده شمش چنین ریسک‌هایی متصور نیست و اعتماد از صحت معاملات و ویژگی‌های فنی و امنیت طلا قطعی است. همچنین هزینه انبارداری در این شیوه معاملاتی به احتمال قوی ناچیز است که در مقایسه با سکه طلا از جذابیت بالاتری برخوردار خواهد بود.

آغاز به کار قریب‌الوقوع معاملات گواهی سپرده شمش طلا به معنی افزایش خوش‌بینی‌ها به آغاز معاملات سایر گروه‌های کالایی در چارچوب گواهی سپرده است که بر آینده این بازارها و افزایش شفافیت معاملات اثرگذاری بالایی دارد. استمرار معاملات و امکان داد و ستد روزانه و دریافت و پرداخت ساده‌تر وجه نقد از سایر ویژگی‌های این بازار است که از هم‌اکنون احتمال موفقیت بالایی دارد.

مهم‌ترین ویژگی‌های معاملات گواهی سپرده (کالایی) شمش طلا
پتانسیل جذب بیشتر سرمایه‌گذاری بر طلا در شرایطی که امکان توسعه آن با محوریت دارایی پایه بسیار ساده‌تر از گواهی سکه است.

تعمیق بازار رسمی و غیررسمی طلا با افزایش حجم عرضه و معاملات که به معنی کاهش حباب قیمتی در انواع مصنوعات از طلا (حتی سکه) به شمار می‌رود.

امکان تغییر فاز معامله‌گران از طلای آب شده در بازار آزاد به سمت معاملات گواهی سپرده شمش که قطعا از ریسک پایین‌تری برخوردار است.

پتانسیل افزایش حجم سرمایه‌گذاری بر ذخایر معدنی طلا و امکان تعریف ابزارهای مالی جدید برای تامین مالی این صنعت

امکان وثیقه‌گذاری گواهی سپرده شمش با حجم بالا

استفاده از نوسان قیمت‌های جهانی در شرایطی که نرخ ارز در کشور حتی ثابت باشد.

ایجاد فضایی برای حضور ساده‌تر بانک مرکزی در بازار طلا که از جذابیت تبدیل وجه نقد به طلا به‌صورت رسمی برخوردار است.

وجود تمامی جذابیت‌های معاملات گواهی سپرده همچون تعریف ابزارهای مالی نوین و قراردادهای مشتقه بر این دارایی پایه

رهگیری ساده‌تر ذخایر و دارایی‌های طلا که در صورت لزوم از پتانسیل مدیریت بازار برخوردار خواهد بود.

امکان رونق سریع صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا در شرایطی که می‌توان محدودیت‌های تأمین گواهی سکه را در این شیوه معاملاتی برای شمش مرتفع شده ارزیابی کرد.

امکان حضور قوی‌تر بانک‌ها و سهولت تبدیل بخشی از ذخایر ریالی خود به طلا

سهولت تحویل فیزیکی شمش طلا برای مصرف‌کنندگان صنعتی و تولیدکنندگان جواهرآلات

پتانسیل ورود بازارگردان که در حجم بالا می‌تواند به نقش‌آفرینی بانک مرکزی در این حوزه معاملاتی تبدیل شود.

امکان عرضه بیشتر و حتی واردات رسمی شمش طلا از بستر بورس کالا در صورت افزایش تقاضا

پتانسیل تغییر فاز معاملات از عرضه شمش طلا در بازار فیزیکی به سمت معاملات گواهی سپرده

انتظار برای منطقی‌تر شدن معاملات گواهی در شرایطی که به احتمال زیاد شاهد صف خرید یا صف فروش نخواهیم بود شاید اولین بازار مالی ایران بدون سقف و کف مجاز نوسان قیمت‌ها در همین بازار تجربه شود.

اصلاح شاخص بورس اصطلاحی است که این روزها زیاد آن را می شنویم ولی این اصطلاح برای بسیاری از سهامداران تازه کار و علاقه مندان به سرمایه گذاری در بورس، ناآشنا است.

به گزارش کاماپرس، یکی از پیامدهای رونق بی سابقه بورس رایج شدن اصطلاحات بورسی در میان مردم است با این وجود برخی اصطلاحات همچون اصلاح شاخص بورس بارها به گوش بسیاری از سهامداران تازه کار و علاقه مندان و متقاضیان خرید سهام و سرمایه گذاری در بورس و کدبورسی می خورد بی آن که معنی این اصطلاح برای آنها روشن باشد.

شاخص بورس چیست؟

قبل از آن که بگوئیم اصلاح شاخص بورس به چه معناست باید نگاهی اجمالی داشته باشیم به این که اصولا شاخص بورس چیست. شاخص بورس – و به عبارت دقیق تر شاخص های بورس –  معیارهایی برای مشخص شدن میانگین سود و زیان سهامداران از معاملات بورس به شمار می روند. به عبارت دیگر تغییرات شاخص های بورس نشان دهنده میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است. همان طور که می دامنیم بازار بورس بازاری است برای داد و ستد سهام شرکت ها و میانگین بازدهی این داد و ستدها را می توان در شاخص های مختلف بورس مثل شاخص قیمت ، شاخص ۵۰ شرکت فعال تر، شاخص صنعت، شاخص آزاد شناور و … مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد.

پرکاربردترین شاخص بورس، شاخص کل است که همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران یاد می شود. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و تغییرات قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است و وقتی از اصلاح شاخص می شنویم منظور اصلاح همین شاخص است.

اصلاح شاخص بورس خبر بد است یا خوب؟

وقتی در روزهای پیاپی داد و ستد سهام اغلب شرکت ها با افزایش قیمت سهام همراه است شاخص کل بورس نیز – که پیشتر ذکر شد میانگین بازدهی بورس را نشان می دهد – با رشد مواجه می شود و این درحالیست که ممکن است افزایش قیمت های ایجاد شده در سهام شرکت ها متکی به معیارهای ارزندگی واقعی سهام نبوده و جو روانی یا برخی اخبار موجب افزایش قیمت سهام شرکت ها شده باشد و ثبت نام بورس کاهش داشته است . .

در این حالت سرمایه گذاران بورسی اقدام به فروش سهام خود در قیمت های بالا می کنند تا سودی را که مبنای چندان واقعی ندارد از آن خود کنند و همین امر موجب سنگین شدن طرف عرضه و سقوط قیمت سهام می شود.  ضمنا ممکن است در بازارهای موازی بورس مثل بازار طلا نیز فرصت های جذاب تری برای سرمایه گذاری ایجاد شود که سهامداران را به فروش سهام و سرمایه گذاری در آن بازارها جلب کند. مجموع این عوامل عرضه سهام در بورس را افزایش داده و قیمت سهام اغلب شرکت ها را با کاهش مواجه می کند که در نتیجه شاخص کل نیز که میانگین بازدهی داد و ستدهای بورس را به نمایش می گذارد با کاهش مواجه می شود.

به این رویداد اصطلاحا اصلاح شاخص گفته می شود. چنانچه سطح عمومی قیمت سهام از ارزندگی واقعی سهام فاصله گرفته و فراتر رفته باشد اصلاح شاخص اتفاق مثبتی به شمار می رود و بازار را شفاف تر و سرمایه گذاری در آن را کم ریسک تر می کندو آموزش بورس لازم است . 

شایان ذکر است اصلاح شاخص بورس با ریزش شاخص متفاوت است.در ریزش شاخص هجوم سهامداران برای فروش سهام، قیمت سهام را به حدی کاهش می دهد که قیمت سهام از ارزندگی واقعی سهام به مراتب کمتر می شود.

کدال برای سهامداران و سرمایه گذاران چه کاربردی دارد؟

همان‌طور که می‌دانید کسب سود در  بازار بورس از دو طریق به دست می‌آید، اول از طریق افزایش قیمت سهام و دوم از طریق تقسیم سود نقدی بین کد بورسی مصوب مجامع عمومی عادی سهام.  لازم به ذکر است که در بیش از ۹۰ درصد اوقات رشد قیمت سهام ناشی از یک خبر یا اتفاق در درون شرکت ایجاد می‌شود که این علت را سرمایه‌گذاران از طریق گزارش‌های منتشر شده شرکت‌ها در سامانه کدال به دست می‌آورند. هم‌چنین طبق قانون حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی، شرکت‌ها ملزم به برگزاری مجمع عمومی عادی هستند و در صورتی که عملیات سال پیش آن سودآور بوده باشد در مجمع ملزم هستند تا حداقل ده درصد از آن را بین سرمایه‌گذاران تقسیم نمایند. طبق قانون بورس شرکت‌ها موظف هستند تا ده روز پیش از برگزاری مجمع عمومی عادی آگهی دعوت به مجمع را در سامانه کدال درج نمایند تا سرمایه‌گذاران بتوانند تصمیم دقیقی را اتخاذ نمایند. هم‌چنین هم‌زمان با انتشار آگهی، بایستی زمان پرداخت سود نقدی مصوب مجمع را اعلام نمایند تا از این دریچه سرمایه‌گذاران با آگاهی کامل نسبت به تمامی جزییات، تصمیم‌گیری نمایند.

رایج‌ترین گزارش ها در سامانه کدال:

در تاریخ تهیه این مقاله گزارش‌های متنوعی در سامانه کدال منتشر می‌گردد که هر کدام کاربردهای ویژه و خاصی دارد که در این متن به معرفی اولیه آن‌ها بسنده می‌کنیم:

الف) صورت های مالی میان دوره و پایان دوره:

بر طبق الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف کسب اطلاعات به موقع و شفاف از فعالیت‌ها، شرکت‌های بورسی ملزم هستند تا صورت های مالی  خود را به همراه جزییات اطلاعات در بازه‌های زمانی ۳ ماهه منتشر نمایند. بنابراین گزارشی تحت عنوان اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای ۳، ۶ و ۹ ماهه را از شرکت‌ها مشاهده خواهیم کرد. هم‌چنین اطلاعات و صورت‌های مالی ۱۲ ماهه نیز گزارش سال مالی شرکت را در اختیار عموم قرار می‌دهد.و آموزش بورس ضروری است . 

ب) گزارش های ماهیانه:

از دیگر اطلاعات مهم و حیاتی که از سال ۱۳۹۵ توسط سازمان بورس برای تمامی شرکت‌ها الزامی گردید گزارش یک‌ماهه از فروش شرکت‌ها بوده است. در این گزارش شرکت‌ها آمار فروش خود و یا ارائه خدمات انجام شده طی یک ماه گذشته را همراه با حجم و نرخ فروش و در نهایت ارزش ریالی فروش کل، ارائه می‌کنند تا شفافیت اطلاعاتی از شرکت‌های بورسی افزایش پیدا نماید.

پ) گزارش فعالیت هیئت مدیره:

هنگامی که شرکت‌ها گزارش اطلاعات و صورت‌های مالی ۱۲ ماهه خود را منتشر می‌کنند جهت برگزاری مجمع عمومی عادی ملزم هستند تا گزارش حسابرسی شده آن را در سامانه کدال منتشر نمایند. پس از انتشار این گزارش، اعضای هیئت‌مدیره شرکت با توجه به اتفاقات سال گذشته و وضعیت آتی، گزارش‌های مهم و حیاتی از وضعیت و جایگاه شرکت در زمان فعلی و آتی شرکت منتشر می‌کنند و تمامی این اطلاعات را در قالب گزارش فعالیت هیئت مدیره در سامانه کدال منتشر می‌کند و سهامداران از این طریق اطلاعات مهم و حیاتی را به دست می‌آورند.ثبت نام بورس کاهش داشته ای=ست . 

ت) گزارش اطلاعات با اهمیت گروه الف:

تا قبل از بهمن ۱۳۹۶ شرکت‌های بورسی در صورت بروز اتفاقات مهم که بر روی سود هر سهم آن اثرگذار بود و اثر آن موجب تغییر بیش از ۲۰ درصدی در EPS شرکت می‌شد گزارشی تحت عنوان پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به ۱۳xx/xx/xx منتشر می‌کردند و در آن اطلاعاتی را منتشر می‌کردند. ولی از بهمن سال ۱۳۹۶ سازمان بورس این گزارش‌ها را حذف و به جای آن مصوب کرد تا شرکت‌ها اطلاعات مهم و اثرگذار بر سود هر سهم خود را در گزارشی تحت عنوان افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف منتشر نمایند و در آن تغییرات سود هر سهم را گزارش کنند.

ث) گزارش اطلاعات با اهمیت گروه ب:

هم‌چنین اطلاعات بااهمیت دیگر را که مستقیماً موجب تغییر سود هر سهم نمی‌شوند ولی جزو اطلاعاتی است که سهامداران باید نسبت به آن آگاهی داشته باشند در گزارشی تحت عنوان افشای اطلاعات بااهمیت گروه ب منتشر می‌گردد(برای مثال برنده شدن یک شرکت تولیدی در یک مناقصه و …).

کدال برای سهامداران و سرمایه گذاران چه کاربردی دارد؟

همان‌طور که می‌دانید کسب سود در  بازار بورس از دو طریق به دست می‌آید، اول از طریق افزایش قیمت سهام و دوم از طریق تقسیم سود نقدی مصوب مجامع عمومی عادی سهام.  لازم به ذکر است که در بیش از ۹۰ درصد اوقات رشد قیمت سهام ناشی از یک خبر یا اتفاق در درون شرکت ایجاد می‌شود که این علت را سرمایه‌گذاران از طریق گزارش‌های منتشر شده شرکت‌ها در سامانه کدال به دست می‌آورند. هم‌چنین طبق قانون حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی، شرکت‌ها ملزم به برگزاری مجمع عمومی عادی هستند و در صورتی که عملیات سال پیش آن سودآور بوده باشد در مجمع ملزم هستند تا حداقل ده درصد از آن را بین سرمایه‌گذاران تقسیم نمایند. طبق قانون بورس شرکت‌ها موظف هستند تا ده روز پیش از برگزاری مجمع عمومی عادی آگهی دعوت به مجمع را در سامانه کدال درج نمایند تا سرمایه‌گذاران بتوانند تصمیم دقیقی را اتخاذ نمایند. هم‌چنین هم‌زمان با انتشار آگهی، بایستی زمان پرداخت سود نقدی مصوب مجمع را اعلام نمایند تا از این دریچه سرمایه‌گذاران با آگاهی کامل نسبت به تمامی جزییات، تصمیم‌گیری نمایند.

رایج‌ترین گزارش ها در سامانه کدال:

در تاریخ تهیه این مقاله گزارش‌های متنوعی در سامانه کدال منتشر می‌گردد که هر کدام کاربردهای ویژه و خاصی دارد که در این متن به معرفی اولیه آن‌ها بسنده می‌کنیم:

الف) صورت های مالی میان دوره و پایان دوره:

بر طبق الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف کسب اطلاعات به موقع و شفاف از فعالیت‌ها، شرکت‌های بورسی ملزم هستند تا صورت های مالی خود را به همراه جزییات اطلاعات در بازه‌های زمانی ۳ ماهه منتشر نمایند. بنابراین گزارشی تحت عنوان اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای ۳، ۶ و ۹ ماهه را از شرکت‌ها مشاهده خواهیم کرد. هم‌چنین اطلاعات و صورت‌های مالی ۱۲ ماهه نیز گزارش سال مالی شرکت را در اختیار عموم قرار می‌دهد.

ب) گزارش های ماهیانه:

از دیگر اطلاعات مهم و حیاتی که از سال ۱۳۹۵ توسط سازمان بورس برای تمامی شرکت‌ها الزامی گردید گزارش یک‌ماهه از فروش شرکت‌ها بوده است. در این گزارش شرکت‌ها آمار فروش خود و یا ارائه خدمات انجام شده طی یک ماه گذشته را همراه با حجم و نرخ فروش و در نهایت ارزش ریالی فروش کل، ارائه می‌کنند تا شفافیت اطلاعاتی از شرکت‌های بورسی افزایش پیدا نماید.

پ) گزارش فعالیت هیئت مدیره:

هنگامی که شرکت‌ها گزارش اطلاعات و صورت‌های مالی ۱۲ ماهه خود را منتشر می‌کنند جهت برگزاری مجمع عمومی عادی ملزم هستند تا گزارش حسابرسی شده آن را در سامانه کدال منتشر نمایند. پس از انتشار این گزارش، اعضای هیئت‌مدیره شرکت با توجه به اتفاقات سال گذشته و وضعیت آتی، گزارش‌های مهم و حیاتی از وضعیت و جایگاه شرکت در زمان فعلی و آتی شرکت منتشر می‌کنند و تمامی این اطلاعات را در قالب گزارش فعالیت هیئت مدیره در سامانه کدال منتشر می‌کند و سهامداران از این طریق اطلاعات مهم و حیاتی را به دست می‌آورند.

ت) گزارش اطلاعات با اهمیت گروه الف:

تا قبل از بهمن ۱۳۹۶ شرکت‌های بورسی در صورت بروز اتفاقات مهم که بر روی سود هر  سهم  آن اثرگذار بود و اثر آن موجب تغییر بیش از ۲۰ درصدی در EPS شرکت می‌شد گزارشی تحت عنوان پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به ۱۳xx/xx/xx منتشر می‌کردند و در آن اطلاعاتی را منتشر می‌کردند. ولی از بهمن سال ۱۳۹۶ سازمان بورس این گزارش‌ها را حذف و به جای آن مصوب کرد تا شرکت‌ها اطلاعات مهم و اثرگذار بر سود هر سهم خود را در گزارشی تحت عنوان افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف منتشر نمایند و در آن تغییرات سود هر سهم را گزارش کنند.

ث) گزارش اطلاعات با اهمیت گروه ب:

هم‌چنین اطلاعات بااهمیت دیگر را که مستقیماً موجب تغییر سود هر سهم نمی‌شوند ولی جزو اطلاعاتی است که سهامداران باید نسبت به آن آگاهی داشته باشند در گزارشی تحت عنوان افشای اطلاعات بااهمیت گروه ب منتشر می‌گردد(برای مثال برنده شدن یک شرکت تولیدی در یک مناقصه و …).

ج) گزارش تفسیری مدیریت:

در گذشته تمامی انتظارات مدیریت در قالب گزارش پیش‌بینی درآمد هر سهم منتشر می‌شد ولی در حال حاضر در گزارشی تحت عنوان گزارش تفسیری مدیریت  که در دو قالب تحت وب و فایل متنی PDF منتشر می‌گردد و انتظارات مدیریت از فروش(به طور خاص فروش مقداری محصولات) منتشر می‌گردد. عموماً این گزارش همراه با صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای منتشر می‌گردد.

چ) یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی:

بر طبق قانون سازمان، تمامی شرکت‌های بورسی ملزم هستند تا برای گزارش‌های ۶ ماهه و ۱۲ ماهه خود گزارش حسابرسی شده شرکت را منتشر کنند. لازم به ذکر است که تمامی شرکت‌های بورسی دارای حسابرس داخلی هستند و گزارش مزبور توسط حسابرس مستقل خارج از شرکت که مورد تائید سازمان بورس هست تهیه می‌گردد. گزارش حسابرس مستقل در گزارشی تحت عنوان اطلاعات و صورت‌های مالی ۶(۱۲) ماهه منتهی به ۱۳XX/XX/XX منتشر می‌گردد. لازم به ذکر است که عنوان اصلی این گزارش عموماً یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی است.

ح) فرایند انجام افزایش سرمایه:

در نهایت یکی از مهم‌ترین گزارش‌ها که سرمایه‌گذاران به آن توجه ویژه دارند گزارش  افزایش سرمایه شرکت‌ها هست. لازم به ذکر است که برای برگزاری مجمع فوق‌العاده جهت انجام افزایش سرمایه شرکت‌ها بایستی چندین گزارش ارائه بدهند که تمامی آن‌ها در قالب اطلاعیه‌های کدال در اختیار عموم قرار بگیرد. ابتدا گزارش طرح توجیهی افزایش سرمایه در گزارشی تحت عنوان پیشنهاد هیئت‌مدیره به مجمع فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه منتشر می‌گردد. پس از آن این گزارش برای حسابرس و بازرس قانونی ارسال می‌گردد و پس از تائید توسط این دو، گزارشی تحت عنوان اظهارنظر حسابرس و بازرس قانونی در خصوص افزایش سرمایه در کدال درج می‌گردد و گزارش مزبور برای سازمان بورس ارسال می‌گردد. نظر سازمان بورس در گزارشی با عنوان مدارک و مستندات درخواست افزایش سرمایه در سامانه درج می‌گردد. پس از طی تمامی مراحل شرکت موظف است طی ۶۰ روز مجمع فوق‌العاده را برگزار نماید.

در گذشته تمامی انتظارات مدیریت در قالب گزارش پیش‌بینی درآمد هر سهم منتشر می‌شد ولی در حال حاضر در گزارشی تحت عنوان گزارش تفسیری مدیریت  که در دو قالب تحت وب و فایل متنی PDF منتشر می‌گردد و انتظارات مدیریت از فروش(به طور خاص فروش مقداری محصولات) منتشر می‌گردد. عموماً این گزارش همراه با صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای منتشر می‌گردد.

چ) یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی:

بر طبق قانون سازمان، تمامی شرکت‌های بورسی ملزم هستند تا برای گزارش‌های ۶ ماهه و ۱۲ ماهه خود گزارش حسابرسی شده شرکت را منتشر کنند. لازم به ذکر است که تمامی شرکت‌های بورسی دارای حسابرس داخلی هستند و گزارش مزبور توسط حسابرس مستقل خارج از شرکت که مورد تائید سازمان بورس هست تهیه می‌گردد. گزارش حسابرس مستقل در گزارشی تحت عنوان اطلاعات و صورت‌های مالی ۶(۱۲) ماهه منتهی به ۱۳XX/XX/XX منتشر می‌گردد. لازم به ذکر است که عنوان اصلی این گزارش عموماً یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی است.

ح) فرایند انجام افزایش سرمایه:

در نهایت یکی از مهم‌ترین گزارش‌ها که سرمایه‌گذاران به آن توجه ویژه دارند گزارش افزایش سرمایه شرکت‌ها هست. لازم به ذکر است که برای برگزاری مجمع فوق‌العاده جهت انجام افزایش سرمایه شرکت‌ها بایستی چندین گزارش ارائه بدهند که تمامی آن‌ها در قالب اطلاعیه‌های کدال در اختیار عموم قرار بگیرد. ابتدا گزارش طرح توجیهی افزایش سرمایه در گزارشی تحت عنوان پیشنهاد هیئت‌مدیره به مجمع فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه منتشر می‌گردد. پس از آن این گزارش برای حسابرس و بازرس قانونی ارسال می‌گردد و پس از تائید توسط این دو، گزارشی تحت عنوان اظهارنظر حسابرس و بازرس قانونی در خصوص افزایش سرمایه در کدال درج می‌گردد و گزارش مزبور برای سازمان بورس ارسال می‌گردد. نظر سازمان بورس در گزارشی با عنوان مدارک و مستندات درخواست افزایش سرمایه در سامانه درج می‌گردد. پس از طی تمامی مراحل شرکت موظف است طی ۶۰ روز مجمع فوق‌العاده را برگزار نماید.

مجامع شرکت های سازمان بورس برای سرمایه گذاران نوپا همواره مبهم بوده و سهامداران به دنبال آگاهی در این زمینه هستند. در این مقاله مفهوم مجمع عمومی شرکت ها را برای علاقه‌مندان به این حوزه روشن می‌سازیم.

با توجه به اینکه شرکت های بورسی همواره به دنبال منافعی برای خود و کد بورسی  سهامداران هستند با برگزاری جلسات سالانه یا فوق‌العاده، تحت عنوان مجمع عمومی، سعی در بهبود شرایط خود دارند.

این مجامع که از سوی مدیران، بازرسان و یا سهامداران دعوت می‌شوند قبل از برگزاری موظف‌اند به‌طور دقیق و شفاف زمان، مکان و ضوابط مجمع را به اطلاع عموم برسانند.

هر یک از مجامع وظایف و شرایط مربوط به خود را داشته که پیش‌تر در اساسنامه‌ی شرکت درج می‌گردد و تخلف ازآنچه ذکرشده مجاز نیست.وآموزش بورس نیاز است . 

باوجود اطلاعات کامل از زمان برگزاری و سود مجمع، سهامداران بورس می‌توانند به سهولت در مورد شرکت یا عدم شرکت در مجمع عمومی تصمیم‌گیری نمایند.

مجمع:

 شرکت ها طی دوره‌ی فعالیت خود، هرساله باید جلساتی جهت اخذ تصمیمات مهم در خصوص عملکرد شرکت، مدیران و تغییر در مصوبات برگزار نمایند. این جلسات که با حضور سهامداران شرکت صورت می‌پذیرد با عنوان مجمع عمومی شناخته می‌شود.ثبت نام بورس کاهش یافته .

مجمع عمومی معمولاً جهت ایجاد منافع برای سهامداران و شرکت برگزار می‌گردد و بالاترین مرکز قدرت جهت تصمیم‌گیری و تعیین مقررات شرکت است.

قبل از تشکیل مجمع عمومی، سهامداری که تمایل به حضور در جلسه را دارد می‌تواند اوراق سهام خود را به شرکت ارائه نموده و مجوز ورود به مجمع را دریافت نماید، یا به شخص دیگری وکالت دهد تا به‌عنوان نماینده به‌جای او در جلسه حاضر شود.

دعوت به مجمع:

هیات مدیره شرکت مکلف است نسبت به دعوت مجمع عمومی اقدام نماید، چنانچه مدیران مجمع را در موعد مقرر دعوت نکنند، بازرس شرکت باید این کار را انجام دهد، در غیر این صورت سهامداران می‌توانند خواستار برگزاری مجمع شوند.

شرکت ها موظف هستند که زمان، مکان، تاریخ، محل تشکیل و دستور جلسه‌ی مجمع عمومی را در روزنامه‌های کثیرالانتشار و سایت اینترنتی شرکت درج کنند و مراتب را حداقل ۱۰ روز قبل از برگزاری مجمع اطلاع دهند. 

جهت تصمیم‌گیری بهتر سهامداران برای شرکت یا عدم شرکت در مجمع، ۱۰ روز قبل از برگزاری، صورت های مالی سالانه حسابرسی شده، کلیه یادداشت‌های پیوست آن، گزارش فعالیت هیات مدیره شرکت و آگاهی دعوت به مجمع از طریق  سایت کدال و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار  در اختیار همه قرار می‌گیرند.

جدول زمان‌بندی پرداخت سود نقدی پیشنهادی نیز قبل از برگزاری مجمع عمومی در سامانه  کدال به اطلاع عموم می‌رسد.

انواع مجامع عمومی:

 مجمع عمومی مهم‌ترین رکن شرکت محسوب شده و بنابه ماده ۷۳ قانون تجارت انواع مختلفی دارد. مقررات مربوط به حضور تعداد افراد موردنیاز برای تشکیل مجمع و آراء لازم جهت اخذ تصمیمات در اساسنامه معین خواهد شد، مگر در موردی که مطابق با قانون، خاص و ویژه تلقی گردد

چهار نوع مجمع عمومی در جهت پیشبرد منافع شرکت در نظر گرفته‌شده است،

1. مجمع عمومی مؤسس

2. مجمع عمومی عادی

3. مجمع عمومی فوق‌العاده

4. مجمع عمومی خاص

مجمع عمومی موسس:

 مجمع عمومی موسس برای شرکت های سهامی عام الزامی و برای شرکت های خاص غیر الزامی تلقی می‌گردد. این مجمع قبل از تأسیس و ثبت شرکت با حضور تمام مؤسسین و پذیره نویسان تشکیل‌شده و در تمام مدت فعالیت شرکت فقط یک‌بار برگزار می‌گردد.

در مجمع عمومی موسس حضور سهامدارانی که حداقل نصف سرمایه ی شرکت را متعهد شدند ضروری است. در صورت عدم حضور این تعداد، موسسین مجمع دیگری دعوت می‌نمایند. در مجمع دوم یک‌سوم دارندگان سهام باید شرکت نمایند، در غیر این صورت در نوبت سوم، آخرین مجمع عمومی اعلام‌شده و اگر اکثریت لازم حاصل نگردد مؤسسین عدم تشکیل شرکت را اعلام می‌نمایند.

وظایف مجمع عمومی موسس

• رسیدگی به گزارش موسسین و تصویب آن

• احراز پذیره‌نویسی کل سهام شرکت

• تصویب طرح اساسنامه‌ی شرکت و یا اصلاح آن

• تعیین و تصویب اولین مدیران و بازرسان

• تعیین روزنامه‌ی کثیرالانتشار جهت هرگونه دعوت و اطلاعیه قبل از اولین مجمع عمومی عادی

گزارش مؤسسین باید حداقل ۵ روز قبل از مجمع عمومی موسس، در محل مجمع، در اختیار پذیره نویسان سهام قرار گیرد.

مجمع عمومی عادی:

مجمع عمومی عادی سالیانه در مقایسه با مجامع عمومی دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار است. این مجمع به‌طورمعمول یک‌بار در سال تشکیل می‌شود و بنا بر وظایف مقرر در اساسنامه، بحث، بررسی و تصمیم‌گیری می‌نماید.

شرکت های سهامی موظف‌اند مجمع عمومی سالیانه خود را حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال مالی شرکت اجرایی کنند.

جهت رسمیت مجمع عمومی عادی حضور حداقل بیش از نصف سهامداران دارای حق رای الزامی است. چنانچه در دعوت اول حدنصاب حاصل نگردد، جلسه‌ی دوم با حضور هر تعداد از سهامداران دارای حق رای، مشروط بر درج نتیجه‌ی دعوت اول، رسمیت میابد.

تصمیمات و مصوبات مجمع عمومی عادی با اکثریت نصف بعلاوه یک رای در جلسه معتبر خواهد بود مگر در انتخاب مدیران و بازرسان که در این مورد تعداد آراء هر رای دهنده در عدد مدیرانی که باید انتخاب شوند ضرب می‌گردد و رای دهنده می‌تواند آراء خود را به یک نفر بدهد یا بین چند نفر تقسیم کند.

وظایف مجمع عمومی عادی سالیانه

• رسیدگی به کلیه امور جاری شرکت مگر موارد تحت اختیار مجامع عمومی مؤسس یا فوق‌العاده

• بررسی ترازنامه و حساب سود و زیان سال مالی گذشته و رسیدگی به‌صورت دارایی و مطالبات و صورت حساب سالانه شرکت

• انتخاب هیات مدیره و بازرسان شرکت

• تصویب ترازنامه و تقسیم منافع بین سهامداران

• تعیین روزنامه کثیرالانتشار

• تصویب و یا رد پیشنهاد‌ها ارائه‌شده از سوی مدیران

مجمع عمومی عادی به‌طور فوق العاده

گاهی در طی دوره‌ی فعالیت شرکت هیات مدیره و بازرسان شرکت، تشکیل مجمع عمومی عادی را در تاریخی جز موعد مقررشده در اساسنامه، الزامی  می‌دانند و مجمع عمومی را به‌طور فوق العاده برگزار می‌نمایند.

در این صورت دستور جلسه‌ی مجمع باید در آگهی دعوت قید گردد. به این گردهمایی اضطراری سهامداران و مدیران شرکت، مجمع عمومی عادی به‌طور فوق العاده گفته می‌شود.

مجمع عمومی فوق‌العاده:

مجمع عمومی فوق العاده متشکل از صاحبان سهام شرکت، در مواقع اضطراری و زمانی که موضوع خاصی مطرح باشد تشکیل می‌شود. گاهی موارد ویژه‌ای برای شرکت پیش می‌آید که در صلاحیت وظایف مجمع عادی نیست ولی برای اخذ تصمیمات به تصویب سهامداران نیاز است. در چنین شرایطی مجمع عمومی فوق العاده دعوت می‌نماید.

این مجمع با حضور حداقل دارندگان بیش از دوسوم سهام، که حق رای دارند، یا نمایندگان آن‌ها رسمیت خواهد داشت و تصمیمات در این جلسه با شرکت دوسوم آراء سهامداران حاضر معتبر است.

اگر در اولین دعوت حدنصاب مذکور حاصل نشود، مجمع برای بار دوم دعوت می‌گردد. مجمع دوم با حضور بیش از یک‌سوم سهامداران دارای حق رای رسمیت می‌یابد منوط بر اینکه نتیجه‌ی عدم تشکیل جلسه‌ی اول قید گردد.

وظایف مجمع عمومی فوق‌العاده

• تغییر اساسنامه‌ی شرکت

• افزایش سرمایه

• انحلال شرکت

 مجمع عمومی خاص:

اگر مجمع عمومی سهام تصمیم به تغییر در حقوق نوع مخصوصی از سهام داشته باشد، این تصمیم قطعی نخواهد بود مگر بعدازآن که دارندگان این سهم در جلسه‌ای خاص آن را تصویب 

جهت اعتبار مصوبات این مجمع باید حداقل نصف دارندگان سهام در جلسه حاضر باشند و اگر حدنصاب تکمیل نشود در دعوت دوم تصمیمات با حضور یک‌سوم سهامداران و با اکثریت دوسوم آراء اتخاذ می‌گردد.

سود مجمع:

 به‌طورمعمول ۲ روز کاری قبل از برگزاری مجمع شرکت، نماد معاملاتی آن شرکت در  تابلوی بورس و اوراق بهادار متوقف می‌شود و دیگر قابل معامله نخواهد بود. پس اگر قصد شرکت در مجمع را ندارید باید قبل از آن از سهم خارج شوید. 

برگشت نماد معاملاتی شرکت به تابلوی بورس و اوراق بهادار حداکثر ۵ روز بعد از برگزاری مجمع خواهد بود. قیمت سهم بعد از بازگشایی نماد بدون محدودیت دامنه ی نوسان خواهد بود. کشف قیمت سهم با توجه به سفارشات و عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و سهم باید در یک قیمت خاص حجم معینی معامله گردد. با مشخص شدن قیمت، سهم مجددا برای دقایقی بسته خواهد شد و دوباره با محدودیت نوسان ۵ درصد باز می شود.

تصمیمات اتخاذی در مجمع مشمول افرادی  می‌شود که در تاریخ برگزاری مجمع سهامدار شرکت بوده‌اند. بنابراین اگر شما بعد از بازگشایی نماد، سهم خود را بفروشید سود مجمع در هرزمانی که پرداخت شود متعلق به شما خواهد بود و نه فردی که سهام را از شما خریداری نموده است.

چنانچه در مجمع سود نقدی تصویب شود، معمولاً پس از بازگشایی نماد ، این سود از قیمتی که سهم قبل از مجمع داشته کسر می‌گردد. درواقع قیمت تئوریک سهم پس از مجمع، قیمت روز قبل از مجمع منهای سود تقسیمی تصویب‌شده است. شرکت موظف است حداقل ۱۰ درصد از سودش را بین سهامداران تقسیم کند.

به شرکت ها ۸ ماه پس از تاریخ برگزاری مجمع مهلت داده می‌شود که سود نقدی را به  تسلیم نمایند. سهامداران می‌توانند قبل از برگزاری مجمع آگهی زمان‌بندی پرداخت سود را مطالعه کرده و با توجه به قیمت تئوریک سهم در مورد عدم شرکت در مجمع تصمیم‌گیری کنند.

اگر مشمول سود نقدی شرکت باشید و در تاریخ مقرر موفق به دریافت نشوید، همچنان از شرکت طلبکار بوده و حتی بعد از چند سال می‌توانید نسبت به دریافت سود اقدام نمایید.

نتیجه‌گیری:

 در قانون تجارت برای هر شرکت، مجمع به چهار صورت تعریف‌شده است. مجمع عمومی مؤسس، مجمع عمومی عادی، مجمع عمومی فوق العاده و مجمع عمومی خاص که هر یک مصوبات و قوانین مربوط به خود را دارد.

تعداد افراد واجد شرایط برای حضور و تعداد رای دهندگان در مجمع مشخص بوده و در صورت عدم حضور تعداد لازم از سهامداران، قوانینی جهت اعلام دوباره مجمع در قانون تجارت در نظر گرفته‌شده است.

تمام ضوابطی که در دستور کار شرکت رعایت می‌گردد در اساسنامه ذکرشده و تخلف از آن مجاز نیست.

با توجه به اینکه شرکت موظف است قبل از مجمع تمامی اطلاعات مربوطه را منتشر کند، سهامداران می‌توانند با آگاهی کامل جوانب امر را سنجیده و در صورت تمایل در مجمع شرکت نمایند.

تیم آموزشی کالج تی بورس سعی دارد با تهیه مقالات  آموزش بورس، قدرت تحلیلگری شما را در زمینه ی تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی و … تقویت نماید و شما را با اصطلاحات و مفاهیم بورسی آشنا سازد. آیا شما به عنوان سهامدار تمایل شرکت در مجمع را دارید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

انواع افزایش سرمایه

اگر بخواهیم یک دسته بندی از انواع روش های افزایش سرمایه داشته باشیم،می توان ۴ دسته کلی در نظر گرفت:

1. از محل سود انباشته (سهام جایزه)
2. از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران
3. از محل تجدید ارزیابی دارایی ها
4. به روش صرف سهام

فرمول محاسبه افزایش سرمایه

برای اینکه بدانید قیمت و تعداد سهام شما پس از افزایش سرمایه چه تغییری می کند باید با فرمول های محاسبه قیمت سهام پس از افزایش سرمایه آشنایی داشته باشید. هر کدام از روش ها فرمول محاسباتی جداگانه ای دارد. در ادامه پس از توضیح هرکدام از این روش ها فرمول محاسبه قیمت و تعداد کد بورسی سهام را برای شما توضیح می دهیم.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته

طبق قانون تجارت شرکت ها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری شوند. این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورت های مالی  شرکت ثبت می شود. در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی دارد، تصمیم می گیرد که افزایش سرمایه خود را از این روش انجام بدهد و با این کار منابع جدید مورد نیاز خود را تامین کند. پس در روش سود انباشته عملا جریان نقدینگی جدید به شرکت وارد نمی شود.

پس به دلیل اینکه سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی کنند به سهامی که به این روش به سهامدار تعلق می گیرد، سهام جایزه  هم گفته می شود. در روش سود انباشته درصد مالکیت شما در شرکت تغییری پیدا نمی کند. یعنی به همان نسبت که سرمایه شرکت زیاد می شود تعداد سهام شما نیز افزایش پیدا می کند. از نظر تئوریک میزان دارایی شما نیز تغییری نمی کند، یعنی به همان نسبت که تعداد سهام شما زیاد می شود قیمت سهام کاهش پیدا می کند. فرمول محاسبه در این روش به شرح زیر است:

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی

در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می خواهد که منابع مالی جدید به شرکت وارد کند آموزش بورس لازم است  از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می کند. به دلیل اینکه افزایش سرمایه از این روش، نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران شرکت می‌دهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان  حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد. سهامدار در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق که معمولا ۲ ماه است و به آن مهلت پذیره نویسی گفته می شود، می تواند یکی از دو کار را انجام دهد:

1. پرداخت مبلغ اسمی سهام: در این روش شما به ازای هر سهم باید مبلغی را دراین بازه زمانی ۲ماهه به شرکت پرداخت نمایید. این مبلغ در ایران معمولا ۱۰۰۰ ریال (قیمت اسمی سهم) است. با این کار پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم شما تبدیل به سهم عادی می شود.
2. فروش حق تقدم: اگرشما به هر علتی تمایل نداشته باشید که از حق تقدم های خود استفاده کنید می توانید در این بازه زمانی ۲ ماهه حق تقدم های خود را به سرمایه گذاران دیگر بفروشید. این حق تقدم ها مثل سهام عادی در بورس قابل معامله هستند. مثلا حق تقدم ایران خودرو با نماد خودرو، با نماد خودروح معامله می شود. قیمت حق تقدم به اندازه آورده شما (معمولا ۱۰۰۰ ریال) از قیمت روز سهم اصلی در بازار کمتر است.

• نکته: اگر شما به هر علتی مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکنید و همچنین حق تقدم خود را نیز به فروش نرسانید، پس از اتمام مهلت پذیره نویسی حق تقدم سهام شما به فروش می رود. یعنی شرکت حق تقدم های استفاده نشده را از طریق بورس به فروش می رساند و مبلغ حاصل از فروش را بعد از کسر کارمزدها به حساب شما واریز می کند. قیمت فروش در این مواقع معمولا نزدیک به قیمت روزهای آخر پذیره نویسی حق تقدم هاست.

فرمول محاسبه در این روش به شرح زیر است:

مثال برای روش سودانباشته و روش آورده نقدی

روش سود انباشته:

فرض کنید قیمت سهام شرکتی ۲۰۰۰ ریال است و این شرکت از محل سود انباشته ۴۰ درصد افزایش سرمایه میدهد. طبق فرمول، قیمت هر سهم جدید به صورت زیرمحاسبه خواهد شد:

X=40/100=0.4

ریال۱۴۲۸٫۵=۰٫۴+۱/۲۰۰۰=قیمت سهم پس از افزایش سرمایه

همانطور که مشاهده می کنید اگر مثلا شما قبل از افزایش سرمایه ۱۰۰۰ سهم ۲۰۰۰ ریالی داشتید پس از آن ۱۴۰۰ سهم ۱۴۲۸ ریالی دارید که مجموع دارایی شما در این ۲ حالت یکی می شود.

روش آورده نقدی:

فرض کنید قیمت هر سهم شرکتی ۶۰۰۰ ریال است و این شرکت از محل مطالبات و آورده نقدی ۳۰۰ درصد افزایش سرمایه داده و به ازای هر سهم جدید ۱۰۰۰ ریال(یعنی همان  ارزش سهمی ) از سهامداران مطالبه می‌کند. قیمت هر سهم جدید و همچنین قیمت حق تقدم سهم این شرکت به صورت زیر خواهد بود:

X=300/100=3

ریال۲۲۵۰=۱+۳/(۳ *۱۰۰۰ )+۶۰۰۰=قیمت سهم پس از افزایش سرمایه

ریال۱۲۵۰=۱۰۰۰-۲۲۵۰=قیمت حق تقدم

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها

در این روش از محل تجدید ارزیابی دارایی ها، شرکت دارایی های ثابت مشهود خود را نظیر زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات، سرمایه گذاری ها و … را مورد تجدید ارزیابی قرار می دهند. با این کار ارزش دارایی های شرکت در ترازنامه به روز می شود. در نتیجه از آنجایی که معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار باقی بماند و بدهی های شرکت نیز تغییری نکرده، سرمایه شرکت باید افزایش پیدا بکند تا این معادله برقرار بماند.

در این روش نیز پولی به شرکت وارد نمی شود و فقط یک عملیات حسابداری در صورتهای مالی شرکت رخ می دهد. در این روش نیز به همان مقدار که تعداد سهام شما افزایش پیدا می کند قیمت آن کاهش پیدا می کند، در نتیجه تغییری در دارایی شما رخ نمی دهد.

روش صرف سهام

در این روش، شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی به فروش رسانده و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را، به حساب اندوخته منتقل و یا در ازای آن سهام جدید، به سهامداران قبلی میدهد.  بجای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت بازار انجام میگیرد. منظور از صرف سهام ، اضافه ارزش سهام یعنی ما به التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام میباشد. شرکت در خصوص صرف سهام سه کار می توانند انجام دهند:

• انتقال اضافه ارزش به اندوخته شرکت
• تقسیم نقدی اضافه ارزش به سهامداری قبلی
• دادن سهام جدید به سهامداران قبلی
• در مورد فروش هم دو کار می توانند انجام دهند
• فروش با حفظ حق تقدم
• فروش با سلب حق تقدم

کدام نوع افزایش سرمایه برای شرکتها بهتر است؟

از آنجایی که ساختار شرکتها با یکدیگر تفاوت دارد، در نتیجه هر شرکت پیچیدگی های خاص خودش را دارد. پس نمی توان یک نسخه کلی برای همه شرکتها در نظر گرفت. اما به صورت کلی آن نوع از افزایش سرمایه که باعث شود منابع جدید به شرکت وارد شود می تواند وضعیت بهتری را برای شرکت ایجاد کند. پس افزایش سرمایه از آورده نقدی و از طریق صرف سهام می تواند به صورت کلی بهتر قلمداد شود.

همچنین روش تجدید ارزیابی دارایی ها از آنجایی که عملا پولی وارد شرکت نمی شود، صرفا یک عملیات حسابداری برای بهبود صورتهای مالی شرکت محسوب می شود. روش سود انباشته نیز مزیت اصلی که دارد این است که باعث می شود حداقل سود انباشته شرکت از آن خارج نشود و در شرکت باقی بماند و مورد استفاده قرار گیرد.ثبت نام بورس به شدت کاهش یافته است . 

چند نکته در مورد افزایش سرمایه

• هر اتفاقی که در رابطه با افزایش سرمایه یک شرکت در مجمع آن شرکت تصویب شود، شامل حال افرادی می شود که در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار آن شرکت بوده اند.
• بعد از اینکه افزایش سرمایه شرکت در مجمع فوق‌العاده به تصویب رسید، موضوع در روزنامه کثیرالانتشاری که به عنوان روزنامه رسمی شرکت انتخاب شده، منتشر می‌شود. این موضوع در سامانه کدال نیز به سهامداران اطلاع رسانی می شود. همچنین فرمی برای سهامداران آن شرکت ارسال شده و از آنها درخواست می‌شود تا درصورت تمایل به استفاده از حق تقدم خود برای خرید سهام جدید، فرم مذکور را تکمیل و برای شرکت ارسال نمایند. به این فرم، اصطلاحا گواهی حق تقدم خرید سهام گفته می‌شود.
• در برخی از موارد شرکتها اقدام به افزایش سرمایه ترکیبی می کنند. مثلا بخشی از آن از محل سود انباشته و بخش دیگر از طریق آورده نقدی سهامداران انجام می شود. برای محاسبه قیمت سهم در این روش، باید فرمول دو روش مزکور را با یکدیگر تلفیق کنید.
• قیمت هایی که از طریق فرمول ها محاسبه می شوند قیمت تئوریک سهم می باشند. در بسیاری از مواقع در واقعیت این قیمت ها ممکن است تغییر پیدا کند. یعنی به دلیل عرضه و یا تقاضای زیاد در سهم ممکن است قیمت سهم بعد از بازگشایی بیشتر یا کمتر از قیمت تئوریک آن شود.

بورس یک‌دست قرمز / افت 13 هزار واحدی شاخص کل در 15 دقیقه

با شروع معاملات امروز بازار سهام عرضه در نمادهایی چون فولاد، فملی و پالایشی‌ها باعث روند نزولی شاخص کل شد.

 با شروع معاملات امروز بازار سهام ثبت نام بورس کاهش داشت شاخص کل به دلیل عرضه در کلیت بازار و از جمله سهم‌های ارز محور یک درصد ریزش کرد و به یک میلیون 250 هزار واحد رسید.

با شروع معاملات امروز بازار سهام نماد خودرو روند خوبی داشت و تقاضا در این نماد بیشتر از عرضه بود اما با ادامه روند معاملات عرضه در این نمادها نیز بیشتر شد و روند این نمادها نیز نزولی شد.

نمادهای ارز محوز مانند شتران، فملی، فولاد، کگل و … روندی منفی داشتند و شاخص کل متاثر از معاملات منفی همین نمادها نزولی شد.آموزش بورس در این مورد ضروری است  .

به نظر می‌رسد جو هیجانی باعث روند نزولی بازار سهام شده باشد زیرا با شروع معاملات امروز بازار سهام تقاضا با ادامه روند معاملات به عرضه تبدیل شد،

همچنین به نظر کارشناسان روند بازار سهام با قطعی شدن پیروزی بایدن متعادل خواهد شد و بعد با افزایش تقاضا روند صعودی بازار سهام آغاز می‌شود و کد بورسی لازم است  اما فعلا باید منتظر متعادل شدن نمادهای ارز محور بود.

نمادهای فملی، خودرو و وبملت بیشترین تاثیر منفی بر شاخص کل بازار سهام را داشتند.

نمادهای خودرویی و بانکی مورد توجه بازار سهام هستند اما امروز روند بازار سهام این نمادها را تیز منفی کرد.

اما به نظر می‌رسد ریزش شاخص کل بازار سهام زیاد نخواهد بود و در همین محدودی 15 هزار واحد تتا  10 هزار واحد نوسان خواهد کرد.

ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتقه از ابزارهایی مالی هستند که، عمدتاً مبتنی یا مشتق از یک دارایی پایه است. به عبارتی ارزش آن‌ها منبعث از ارزش دارائی دیگری است. دارائی‌هایی که می‌توانند به عنوان دارایی پایه در این ابزارها مورداستفاده قرار گیرد، عبارتند از: انواع  سهام ، ابزارهای بهره‌ای و متأثر از نوسانات نرخ بهره، ابزارهای بازار مبادلات ارزی، انواع کالا، اعتبارات مشخص و خاص و وام‌های کوچک و کلان. پیش از آن‌که به توضیح دقیق‌تر این ابزارها بپردازیم، مروری بر فلسفه تشکیل این ابزارها خواهیم داشت، لازم به ذکر است با توجه به اینکه به‌کارگیری این ابزارها در ایران نسبت به کشورهای خارجی جدیدتر می‌باشد، در مقالات بعدی و پس از توضیح مفاهیم اصلی به صورت دقیق به جایگاه این ابزارها در بازار مالی داخل کشور پرداخته خواهدشد.و آموزش بورس ضروری میباشد 

فلسفه ابزار مشتقه

هدف از سرمایه‌گذاری آن است که جامعه با تخصیص بهینه منابع و امکانات به رفاه و آسایش بیشتری دست یابد. صاحبان شرکت‌ها، کارآفرینان و دولت‌ها برای تولید کالاها و خدمات به منابع مالی نیاز دارند تا بتوانند پروژه‌های سرمایه‌گذاری را اجرا نموده و با احداث کارخانجات و توسعه محصولات جدید به نیازهای رو به رشد جامعه پاسخ دهند. منابع مالی که در اختیار این افراد قرار دارد، به تنهایی کفاف مخارج طرح‌های سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد، بلکه نیاز است تا سایر افراد جامعه نیز از طریق پس‌اندازهای خود مشارکت نمایند .درواقع باید راهی پیدا کرد تا بتوان منابع مازاد را به جاهایی که کمبود منابع وجود دارد، هدایت کرد. برای این منظور باید بسترهای مختلفی فراهم شود. ازجمله مهم‌ترین آن‌ها ایجاد بازارها و نهادهای مالی است که به عنوان یک واسطه‌ میان وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان عمل می‌نمایند و با کارکردهای مختلفی که به لحاظ تسهیل انتقال وجوه و نقدشوندگی از خود بروز می‌دهند، فرایند تشکیل سرمایه را میسر می‌سازند. در کنار موارد اخیر لازم است تا نحوه استقراض دولت و شرکت‌ها از عموم مردم و مشارکت آن‌ها در منافع آتی طرح‌های سرمایه‌گذاری نظام‌مند شود. ابزارهای مالی این مهم را انجام می‌دهند. ابزارهای مالی بیان‌کننده نوعی ادعا نسبت به منافع آتی یک دارایی است که برای دارنده آن عواید مشخصی را در آینده به ارمغان می‌آورد. سهام و اوراق قرضه  در زمره ساده‌ترین اشکال دارایی‌های مالی است که استفاده از آن‌ها برای انتقال مالکیت وجوه میان قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان بسیار متداول است. در شرایطی ساده که سهام و اوراق قرضه تنها ابزارهای مالی قابل  معامله  می‌باشند، تنها ریسک موجود به تغییرات ارزش بازار و احتمال نکول وام‌گیرندگان محدود می‌شود. در محیط ساده اخیر، مدیریت ریسک تنها به معاملات سهام و اوراق قرضه محدود می‌شود. برای مثال، مدیر یک پرتفوی  ممکن است سبدی متشکل از سهام ریسکی و اوراق قرضه بدون ریسک در اختیار داشته باشد و وزن هر یک از این دو نوع دارایی را برحسب ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران تنظیم نماید. چنانچه مدیر پرتفوی بخواهد ریسک را کاهش دهد، تنها معاملات ممکن در این راستا کاهش وزن دارایی ریسکی یعنی فروش سهام موجود در پرتفوی و افزودن اوراق قرضه بدون ریسک است و ثبت نام بورس انجام گیرد.

اما واقعیت آن است که ما در دنیای پیچیده‌ای زندگی می‌کنیم که سهام و اوراق قرضه تنها ابزارهای در دسترس سرمایه‌گذاران نیستند. سرمایه‌گذاران می‌توانند به مدد ابزارهای خلق‌شده توسط مهندسی مالی سطح ریسک و بازده پرتفوی خود را به روش‌های متنوعی تنظیم نمایند. یکی از استراتژی‌های متداول در مهندسی مالی و مدیریت ریسک استفاده از ابزار مشتقه است. درواقع، بازارهای مالی از طریق قراردادهایی موسوم به “مشتقه” راه خود را برای ارائه بیمه در مقابل زیان‌های مالی هموارساخته است. ابزارهای مشتقه جزو ابزارهای مدیریت ریسکدر بازارهای مالی قلمداد می‌شوند.و کد بورسی لازم است .

مواجهه با انواع ریسک

هنگام انجام هر کسب و کاری، تصمیمات باوجود ریسک اتخاذ می‌شوند، می‌توان گفت تصمیم‌گیرندگان با دو نوع ریسک کلی مواجه هستند:

• برخی ریسک‌ها به ماهیت بنیادین کسب‌وکار مربوط می‌شود و به اموری مانند عدم اطمینان نسبت به فروش‌های آتی و یا هزینه مواد اولیه می‌پردازد. این نوع از ریسک به ریسک تجاری معروف است.
• دسته دیگری از ریسک‌ها به عدم اطمینان در مورد نرخ بهره، نرخ ارز، قیمت سهام و قیمت کالاها و مواردی نظیر این‌ها مربوط می‌شود. عدم اطمینان ناشی از نوسانات زیاد نرخ‌های بهره می‌تواند تأثیر بسیار نامطلوبی بر توان یک شرکت در اخذ تسهیلات مالی با هزینه مناسب به منظور عرضه خدمات و محصولات داشته باشد، عملکرد فروش شرکت‌هایی که در بازارهای خارجی فعالیت می‌کنند تا اندازه زیادی تحت تأثیر نرخ برابری پول آن‌ها در برابر ارزهای خارجی قرار دارد. همچنین سودآوری شرکت‌هایی که مواد اولیه خود را از خارج کشور وارد می‌کنند نیز به صورت مشابهی تحت تأثیر این مسئله قرار دارد.

هرچند بازارهای مالی با ریسک عجین شده‌است، اما همین بازارها ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتقه را برای مواجهه با ریسک در اختیار فعالان بازارهای مالی قرار می‌دهند.

کشف قیمت در بازار مشتقه

بازار قراردادهای آتی اطلاعات بسیار مفید و ارزشمندی را در ارتباط باقیمت دارایی پایه این قراردادها ارائه می‌کند. بازار قراردادهای آتی ابزار اصلی تعیین قیمت نقد یک‌قلم دارایی محسوب می‌شود. ممکن است این مسئله غیرعادی به نظر برسد، زیرا معمولاً دارایی‌های پایه قراردادهای آتی از بازار نقد بزرگ و وسیعی برخوردارند و چنین به نظر می‌رسد که نیازی به کمک گرفتن از بازار آتی برای تعیین قیمت نقد آن‌ها نباشد. (، نفت، و سایر کالاها در مکان‌های گوناگون و زمان‌های متفاوت معامله می‌شوند). درون هر طبقه از دارایی‌ها، انواع دارایی‌ها باکیفیت‌های مختلف وجود دارد. بنابراین معیارهای متعددی برای قیمت «نقد» یک دارایی وجود دارد. بازار قراردادهای آتی این اطلاعات را گردآوری می‌کند و آن را به یک اجماع همگانی تبدیل می‌کند که منعکس‌کننده‌ی قیمت نقد آن دارایی خاص مربوط به قرارداد آتی موردنظر است. دارایی پایه قراردادهای مشتقه در مناطق مختلف دنیا در حال معامله است و در آن مناطق قیمت‌های نقدی متفاوتی دارد. در بازار قراردادهای آتی، می‌توان قیمت‌های آتی نزدیک‌ترین سررسید را به عنوان معیاری برای مقایسه باقیمت‌های نقدی دارایی پایه در نظر گرفت. قیمت قرارداد و پیمان آتی، همچنین اطلاعاتی در مورد آنچه مردم از قیمت‌های نقد و آتی انتظار دارند در اختیار ما قرار می‌دهد. قیمت‌های نقد نیز همین اطلاعات را در خود دارد اما ممکن است استخراج این اطلاعات از بازار نقد سخت‌تر از بازار قراردادهای آتی باشد. درواقع، قیمت آتی منعکس‌کننده‌ قیمتی است که یک مشارکت‌کننده در بازار می‌تواند امروز قیمت را برای خود تثبیت کند و با عدم اطمینان قیمت نقد در آینده مواجه نشود. قیمتی که قراردادهای آتی در آن معامله می‌شوند در حقیقت بهایی است که طرفین معامله برای کاهش یا انتقال ریسک نوسان قیمت‌ها در آینده می‌پردازند.

بنابراین بازارهای آتی “کشف قیمت” را ممکن می‌سازند. کارکرد قراردادهای  اختیار معامله تااندازه‌ای تفاوت دارد. این ابزار به شکل دیگری به پوشش ریسک کمک می‌کند. دارنده اختیار معامله در هنگامی‌که قیمت در جهت مطلوب وی حرکت می‌کند منتفع شده و در غیر اینصورت بازیان محدودی مواجه می‌شود. این ابزار بیش از آنکه کشف قیمت‌ها را نشان دهد، نوسانات قیمت را منعکس می‌نماید. بازارهای اختیار معامله پیش‌بینی قیمت‌های نقد در آینده را به صورت مستقیم در اختیار ما قرار نمی‌دهند. اما آن‌ها اطلاعات ارزشمندی در مورد نوسانات و درنتیجه درباره‌ی ریسک دارایی پایه در بازار نقدی در اختیار ما قرار می‌دهند. لذا نوسان قیمت‌ها از عوامل مهم تأثیرگذار در قیمت‌گذاری این ابزار به شمار می‌رود.

انواع ابزار مشتقه مبتنی بر دارایی پایه

قراردادهای مشتقه عبارت است از توافقی میان دو طرف که هر یک می‌پذیرد برای دیگری کاری را در زمان مشخصی در آینده به انجام رساند. ابزار مشتقه ابزارهای مالی هستند که بخش عمده ارزش آن‌ها از یک دارایی پایه، نرخ مرجع و یا شاخص “مشتق” می‌شود. همان‌طور که از تعریف فوق برمی‌آید، عملکرد ابزار مشتقه تحت تأثیر عملکرد دارایی پایه قرار دارد.

 ابزار مشتقه ممکن است بر اساس دارایی‌های واقعی و یا دارایی‌های مالی باشند:

• دارایی‌های واقعی، دارایی‌های ملموس و فیزیکی است و کالاهایی از قبیل محصولات کشاورزی، فلزات و منابع انرژی را شامل می‌شود.
• دارایی‌های مالی مواردی از قبیل سهام، اوراق قرضه، وام و ارز را شامل می‌شود.

اوراق بهادار ابزار مالی قابل معامله است و نشانگر نوعی ادعا در خصوص گروهی از دارایی‌هاست. تمامی ابزار مشتقه بر پایه عملکرد تصادفی جزء دیگری قرار دارند. به همین دلیل است که کلمه‌ی مشتقه، استفاده می‌شود، ارزش ابزار مشتقه از عملکرد چیز دیگری مشتق می‌شود. از آن چیز دیگر، اغلب با عبارت “دارایی پایه” یاد می‌شود. دارایی پایه ممکن است سهام، اوراق قرضه، ارز، یا کالا باشد که همه‌ی این‌ها دارایی هستند اما دارایی پایه، می‌تواند یک عنصر تصادفی نیز باشد، مثل آب‌وهوا که دارایی محسوب نمی‌شود. حتی دارایی پایه، ممکن است یک ابزار مشتقه دیگر مثل قراردادهای آتی یا اختیار معامله باشد.

ابزار مشتقه کالایی و مالی

لذا با توجه به این توضیحات، ابزارهای مشتقه را می‌توان برحسب نوع دارایی پایه موضوع قرارداد به دو گروه کلی ابزارهای مشتقه “کالایی” و ابزارهای مشتقه “مالی” تقسیم‌بندی نمود:

• در ابزارهای مشتقه کالایی، دارایی پایه موضوع قرارداد یک کالا و یا شاخصی است که برحسب کالا تعریف می‌شود. برای مثال، پیمان‌های آتی نفت خام به تعیین قیمت، میزان و تاریخ تحویل آتی نفت خام باکیفیتی مشخص که در شرایط قرارداد ذکرشده، می‌پردازد.
• در ابزارهای مشتقه مالی، دارایی پایه شامل ابزارهای مالی، نرخ بهره، نرخ ارز و یا شاخص‌های مالی است. سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه، نرخ ارز، نرخ بهره و یا شاخص‌های بازار سهام تنها برخی از دارایی‌های پایه در مشتقه‌های مالی هستند.

برخی از ابزار مشتقه ، بیش از یک دارایی پایه‌دارند. برای مثال، ارزش یک مشتقه مالی ممکن است بر اساس تفاوت میان نرخ بهره دو کشور مختلف یعنی برحسب دو نرخ مرجع متفاوت تعیین شود. ابزارهای مشتقه دارای عمرمحدود و معین هستند. به عبارت دیگر، آن‌ها در یک تاریخ مشخص منعقد و در یک‌زمان معین نیز خاتمه می‌یابند. ابزارهای مشتقه، توافق میان دو طرف معامله (فروشنده و خریدار) محسوب می‌شود که به موجب آن هر یک از طرفین، کاری برای طرف مقابل انجام می‌دهد. این قراردادها دارای قیمت هستند. خریدار سعی می‌کند که تا حد ممکن آن را ارزان‌تر بخرد و از طرف دیگر، فروشنده سعی می‌کند تا جایی که می‌تواند آن را گران‌تر بفروشد.

ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتقه از ابزارهایی مالی هستند که، عمدتاً مبتنی یا مشتق از یک دارایی پایه است. به عبارتی ارزش آن‌ها منبعث از ارزش دارائی دیگری است. دارائی‌هایی که می‌توانند به عنوان دارایی پایه در این ابزارها مورداستفاده قرار گیرد، عبارتند از: انواع  سهام ، ابزارهای بهره‌ای و متأثر از نوسانات نرخ بهره، ابزارهای بازار مبادلات ارزی، انواع کالا، اعتبارات مشخص و خاص و وام‌های کوچک و کلان. پیش از آن‌که به توضیح دقیق‌تر این ابزارها بپردازیم، مروری بر فلسفه تشکیل این ابزارها خواهیم داشت، لازم به ذکر است با توجه به اینکه به‌کارگیری این ابزارها در ایران نسبت به کشورهای خارجی جدیدتر می‌باشد، در مقالات بعدی و پس از توضیح مفاهیم اصلی به صورت دقیق به جایگاه این ابزارها در بازار مالی داخل کشور پرداخته خواهدشد.و آموزش بورس ضروری میباشد 

فلسفه ابزار مشتقه

هدف از سرمایه‌گذاری آن است که جامعه با تخصیص بهینه منابع و امکانات به رفاه و آسایش بیشتری دست یابد. صاحبان شرکت‌ها، کارآفرینان و دولت‌ها برای تولید کالاها و خدمات به منابع مالی نیاز دارند تا بتوانند پروژه‌های سرمایه‌گذاری را اجرا نموده و با احداث کارخانجات و توسعه محصولات جدید به نیازهای رو به رشد جامعه پاسخ دهند. منابع مالی که در اختیار این افراد قرار دارد، به تنهایی کفاف مخارج طرح‌های سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد، بلکه نیاز است تا سایر افراد جامعه نیز از طریق پس‌اندازهای خود مشارکت نمایند .درواقع باید راهی پیدا کرد تا بتوان منابع مازاد را به جاهایی که کمبود منابع وجود دارد، هدایت کرد. برای این منظور باید بسترهای مختلفی فراهم شود. ازجمله مهم‌ترین آن‌ها ایجاد بازارها و نهادهای مالی است که به عنوان یک واسطه‌ میان وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان عمل می‌نمایند و با کارکردهای مختلفی که به لحاظ تسهیل انتقال وجوه و نقدشوندگی از خود بروز می‌دهند، فرایند تشکیل سرمایه را میسر می‌سازند. در کنار موارد اخیر لازم است تا نحوه استقراض دولت و شرکت‌ها از عموم مردم و مشارکت آن‌ها در منافع آتی طرح‌های سرمایه‌گذاری نظام‌مند شود. ابزارهای مالی این مهم را انجام می‌دهند. ابزارهای مالی بیان‌کننده نوعی ادعا نسبت به منافع آتی یک دارایی است که برای دارنده آن عواید مشخصی را در آینده به ارمغان می‌آورد. سهام و اوراق قرضه  در زمره ساده‌ترین اشکال دارایی‌های مالی است که استفاده از آن‌ها برای انتقال مالکیت وجوه میان قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان بسیار متداول است. در شرایطی ساده که سهام و اوراق قرضه تنها ابزارهای مالی قابل  معامله  می‌باشند، تنها ریسک موجود به تغییرات ارزش بازار و احتمال نکول وام‌گیرندگان محدود می‌شود. در محیط ساده اخیر، مدیریت ریسک تنها به معاملات سهام و اوراق قرضه محدود می‌شود. برای مثال، مدیر یک پرتفوی  ممکن است سبدی متشکل از سهام ریسکی و اوراق قرضه بدون ریسک در اختیار داشته باشد و وزن هر یک از این دو نوع دارایی را برحسب ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران تنظیم نماید. چنانچه مدیر پرتفوی بخواهد ریسک را کاهش دهد، تنها معاملات ممکن در این راستا کاهش وزن دارایی ریسکی یعنی فروش سهام موجود در پرتفوی و افزودن اوراق قرضه بدون ریسک است و ثبت نام بورس انجام گیرد.

اما واقعیت آن است که ما در دنیای پیچیده‌ای زندگی می‌کنیم که سهام و اوراق قرضه تنها ابزارهای در دسترس سرمایه‌گذاران نیستند. سرمایه‌گذاران می‌توانند به مدد ابزارهای خلق‌شده توسط مهندسی مالی سطح ریسک و بازده پرتفوی خود را به روش‌های متنوعی تنظیم نمایند. یکی از استراتژی‌های متداول در مهندسی مالی و مدیریت ریسک استفاده از ابزار مشتقه است. درواقع، بازارهای مالی از طریق قراردادهایی موسوم به “مشتقه” راه خود را برای ارائه بیمه در مقابل زیان‌های مالی هموارساخته است. ابزارهای مشتقه جزو ابزارهای مدیریت ریسکدر بازارهای مالی قلمداد می‌شوند.و کد بورسی لازم است .

مواجهه با انواع ریسک

هنگام انجام هر کسب و کاری، تصمیمات باوجود ریسک اتخاذ می‌شوند، می‌توان گفت تصمیم‌گیرندگان با دو نوع ریسک کلی مواجه هستند:

• برخی ریسک‌ها به ماهیت بنیادین کسب‌وکار مربوط می‌شود و به اموری مانند عدم اطمینان نسبت به فروش‌های آتی و یا هزینه مواد اولیه می‌پردازد. این نوع از ریسک به ریسک تجاری معروف است.
• دسته دیگری از ریسک‌ها به عدم اطمینان در مورد نرخ بهره، نرخ ارز، قیمت سهام و قیمت کالاها و مواردی نظیر این‌ها مربوط می‌شود. عدم اطمینان ناشی از نوسانات زیاد نرخ‌های بهره می‌تواند تأثیر بسیار نامطلوبی بر توان یک شرکت در اخذ تسهیلات مالی با هزینه مناسب به منظور عرضه خدمات و محصولات داشته باشد، عملکرد فروش شرکت‌هایی که در بازارهای خارجی فعالیت می‌کنند تا اندازه زیادی تحت تأثیر نرخ برابری پول آن‌ها در برابر ارزهای خارجی قرار دارد. همچنین سودآوری شرکت‌هایی که مواد اولیه خود را از خارج کشور وارد می‌کنند نیز به صورت مشابهی تحت تأثیر این مسئله قرار دارد.

هرچند بازارهای مالی با ریسک عجین شده‌است، اما همین بازارها ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتقه را برای مواجهه با ریسک در اختیار فعالان بازارهای مالی قرار می‌دهند.

کشف قیمت در بازار مشتقه

بازار قراردادهای آتی اطلاعات بسیار مفید و ارزشمندی را در ارتباط باقیمت دارایی پایه این قراردادها ارائه می‌کند. بازار قراردادهای آتی ابزار اصلی تعیین قیمت نقد یک‌قلم دارایی محسوب می‌شود. ممکن است این مسئله غیرعادی به نظر برسد، زیرا معمولاً دارایی‌های پایه قراردادهای آتی از بازار نقد بزرگ و وسیعی برخوردارند و چنین به نظر می‌رسد که نیازی به کمک گرفتن از بازار آتی برای تعیین قیمت نقد آن‌ها نباشد. (، نفت، و سایر کالاها در مکان‌های گوناگون و زمان‌های متفاوت معامله می‌شوند). درون هر طبقه از دارایی‌ها، انواع دارایی‌ها باکیفیت‌های مختلف وجود دارد. بنابراین معیارهای متعددی برای قیمت «نقد» یک دارایی وجود دارد. بازار قراردادهای آتی این اطلاعات را گردآوری می‌کند و آن را به یک اجماع همگانی تبدیل می‌کند که منعکس‌کننده‌ی قیمت نقد آن دارایی خاص مربوط به قرارداد آتی موردنظر است. دارایی پایه قراردادهای مشتقه در مناطق مختلف دنیا در حال معامله است و در آن مناطق قیمت‌های نقدی متفاوتی دارد. در بازار قراردادهای آتی، می‌توان قیمت‌های آتی نزدیک‌ترین سررسید را به عنوان معیاری برای مقایسه باقیمت‌های نقدی دارایی پایه در نظر گرفت. قیمت قرارداد و پیمان آتی، همچنین اطلاعاتی در مورد آنچه مردم از قیمت‌های نقد و آتی انتظار دارند در اختیار ما قرار می‌دهد. قیمت‌های نقد نیز همین اطلاعات را در خود دارد اما ممکن است استخراج این اطلاعات از بازار نقد سخت‌تر از بازار قراردادهای آتی باشد. درواقع، قیمت آتی منعکس‌کننده‌ قیمتی است که یک مشارکت‌کننده در بازار می‌تواند امروز قیمت را برای خود تثبیت کند و با عدم اطمینان قیمت نقد در آینده مواجه نشود. قیمتی که قراردادهای آتی در آن معامله می‌شوند در حقیقت بهایی است که طرفین معامله برای کاهش یا انتقال ریسک نوسان قیمت‌ها در آینده می‌پردازند.

بنابراین بازارهای آتی “کشف قیمت” را ممکن می‌سازند. کارکرد قراردادهای  اختیار معامله تااندازه‌ای تفاوت دارد. این ابزار به شکل دیگری به پوشش ریسک کمک می‌کند. دارنده اختیار معامله در هنگامی‌که قیمت در جهت مطلوب وی حرکت می‌کند منتفع شده و در غیر اینصورت بازیان محدودی مواجه می‌شود. این ابزار بیش از آنکه کشف قیمت‌ها را نشان دهد، نوسانات قیمت را منعکس می‌نماید. بازارهای اختیار معامله پیش‌بینی قیمت‌های نقد در آینده را به صورت مستقیم در اختیار ما قرار نمی‌دهند. اما آن‌ها اطلاعات ارزشمندی در مورد نوسانات و درنتیجه درباره‌ی ریسک دارایی پایه در بازار نقدی در اختیار ما قرار می‌دهند. لذا نوسان قیمت‌ها از عوامل مهم تأثیرگذار در قیمت‌گذاری این ابزار به شمار می‌رود.

انواع ابزار مشتقه مبتنی بر دارایی پایه

قراردادهای مشتقه عبارت است از توافقی میان دو طرف که هر یک می‌پذیرد برای دیگری کاری را در زمان مشخصی در آینده به انجام رساند. ابزار مشتقه ابزارهای مالی هستند که بخش عمده ارزش آن‌ها از یک دارایی پایه، نرخ مرجع و یا شاخص “مشتق” می‌شود. همان‌طور که از تعریف فوق برمی‌آید، عملکرد ابزار مشتقه تحت تأثیر عملکرد دارایی پایه قرار دارد.

 ابزار مشتقه ممکن است بر اساس دارایی‌های واقعی و یا دارایی‌های مالی باشند:

• دارایی‌های واقعی، دارایی‌های ملموس و فیزیکی است و کالاهایی از قبیل محصولات کشاورزی، فلزات و منابع انرژی را شامل می‌شود.
• دارایی‌های مالی مواردی از قبیل سهام، اوراق قرضه، وام و ارز را شامل می‌شود.

اوراق بهادار ابزار مالی قابل معامله است و نشانگر نوعی ادعا در خصوص گروهی از دارایی‌هاست. تمامی ابزار مشتقه بر پایه عملکرد تصادفی جزء دیگری قرار دارند. به همین دلیل است که کلمه‌ی مشتقه، استفاده می‌شود، ارزش ابزار مشتقه از عملکرد چیز دیگری مشتق می‌شود. از آن چیز دیگر، اغلب با عبارت “دارایی پایه” یاد می‌شود. دارایی پایه ممکن است سهام، اوراق قرضه، ارز، یا کالا باشد که همه‌ی این‌ها دارایی هستند اما دارایی پایه، می‌تواند یک عنصر تصادفی نیز باشد، مثل آب‌وهوا که دارایی محسوب نمی‌شود. حتی دارایی پایه، ممکن است یک ابزار مشتقه دیگر مثل قراردادهای آتی یا اختیار معامله باشد.

ابزار مشتقه کالایی و مالی

لذا با توجه به این توضیحات، ابزارهای مشتقه را می‌توان برحسب نوع دارایی پایه موضوع قرارداد به دو گروه کلی ابزارهای مشتقه “کالایی” و ابزارهای مشتقه “مالی” تقسیم‌بندی نمود:

• در ابزارهای مشتقه کالایی، دارایی پایه موضوع قرارداد یک کالا و یا شاخصی است که برحسب کالا تعریف می‌شود. برای مثال، پیمان‌های آتی نفت خام به تعیین قیمت، میزان و تاریخ تحویل آتی نفت خام باکیفیتی مشخص که در شرایط قرارداد ذکرشده، می‌پردازد.
• در ابزارهای مشتقه مالی، دارایی پایه شامل ابزارهای مالی، نرخ بهره، نرخ ارز و یا شاخص‌های مالی است. سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه، نرخ ارز، نرخ بهره و یا شاخص‌های بازار سهام تنها برخی از دارایی‌های پایه در مشتقه‌های مالی هستند.

برخی از ابزار مشتقه ، بیش از یک دارایی پایه‌دارند. برای مثال، ارزش یک مشتقه مالی ممکن است بر اساس تفاوت میان نرخ بهره دو کشور مختلف یعنی برحسب دو نرخ مرجع متفاوت تعیین شود. ابزارهای مشتقه دارای عمرمحدود و معین هستند. به عبارت دیگر، آن‌ها در یک تاریخ مشخص منعقد و در یک‌زمان معین نیز خاتمه می‌یابند. ابزارهای مشتقه، توافق میان دو طرف معامله (فروشنده و خریدار) محسوب می‌شود که به موجب آن هر یک از طرفین، کاری برای طرف مقابل انجام می‌دهد. این قراردادها دارای قیمت هستند. خریدار سعی می‌کند که تا حد ممکن آن را ارزان‌تر بخرد و از طرف دیگر، فروشنده سعی می‌کند تا جایی که می‌تواند آن را گران‌تر بفروشد.

عضو هیات مدیره شرکت بورس مطرح کرد:

بورس؛ در انتظار روندی متعادل

انتظار می رود بازار سهام معاملات این هفته را با روندی متعادل و بعضا مثبت آغاز کند. قابلیت پیش بینی از ابزارهای مورد نیاز هر فعالیت میباشد که بازار سرمایه نیز از این داستان مستثنی نیست و در این میان پیش بینی می شود برخی از صنایع و شرکت های فعال در بورس از مسیر متعادل به سمت مثبت شدن نیز حرکت کنند.و ثبت نام بورس افزایش پیدا کند . 

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، جواد عشقی نژاد، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری مدبران اقتصاد در گفت و گویی با خبرگزاری ایرنا، با بیان مطلب بالا اظهار داشت: بازار سرمایه در انتظار رخداد یک اتفاق برای رهایی از فشارهای اقتصادی و سیاسی نامعقول بود. در این راستا نتیجه انتخابات امریکا میتواند به هر سوی که باشد قابلیت پیش بینی و حرکت های متناسب را رقم زده و مولفه های زیر بنایی را انسجام ببخشد.
 
وی در ادامه با اشاره به اینکه بررسی روند گذشته بازار سهام نشان از آن داشت که به طور کلی ، قیمت ها در بازار سرمایه نیاز به اصلاح داشتند، گفت: به نظر می رسد این روند اصلاحی به پایان رسیده باشد و پیش بینی می شود که بازار در آینده ای نزدیک یعنی از معاملات هفته پیش رو، شرایط متعادل و را داشته باشد.و آموزش بورس لازم است که البته در نظر گرفتن رفتار سایر بازار ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
این فعال بازار سرمایه در ادامه یکی از نکات مثبت پیش رو را گشایش در مراودات مالی بین المللی دانست و افزود: به نظر می رسد یکی از مهمترین موارد ، بهبود مراودات مالی ایران در سطح بین المللی باشد. این امر می تواند افزایش ارزش سهام شرکت های این صنعت فعال در بازار سرمایه را به دنبال داشته باشد.
عشقی نژاد در ادامه با اظهار این مطلب که بورس ما یک بازار هوشمند است، گفت: بر این اساس کلیت بازار کد بورسی سهام در هفته جاری در یک مسیر متعادل  حرکت خواهد کرد؛ در این راستا سهام برخی از شرکتها ممکن است در قیمت های جذاب تری معامله شود.
مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری مدبران اقتصاد در ادامه با توصیه به سهامداران و سرمایه گذاران، گفت: به سهامداران توصیه می شود که همواره در مواردی مشابه چنین رخدادهایی در سطوح بین المللی که در اقتصاد ایران تاثیرگذار هستند ، رفتارهای مبتنی بر تحلیل را از رفتاهای هیجانی و خرید و فروش های بدون منطق جدا کنند.
به گفته این فعال بازار سرمایه، داشتن چنین دیدگاهی در سرمایه گذاران قطعا سبب می شود که منافع بیشتر و کسب سودهای بالاتری در انتظار آنها باشد.

نسبت به دوره مشابه گذشته؛

افزایش سود "وبصادر"

بانک صادرات در دوره ۶ ماهه منتهی به ۳۱ شهریور ماه ۱۳۹۹، به ازای هر کد بورسی وسهم خود ۲۸۹ ریال کنار گذاشت که نسبت به دوره مشابه در سال گذشته که سود هر سهم ۳ اعلام شده بود، از افزایش چشمگیری در هر سهم حکایت دارد.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، بانک صادات با سرمایه ۱۷۵ هزار و ۳۵۳ میلیارد و ۹۷۲ میلیون ریال، صورت‌های مالی ۶ ماهه نخست دوره مالی منتهی به ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ را به صورت حسابرسی نشده منتشر کرد.و آموزش بورس ضروری بوده است .

بانک صادرات در دوره یاد شده، مبلغ ۵۰ هزار و ۷۶۰ میلیارد و ۷۷۰ میلیون ریال سود خالص کسب کرد و بر این اساس مبلغ ۲۸۹ ریال سود به ازای هر سهم خود اختصاص داد که نسبت به دوره مشابه در سال گذشته از افزایش ۹,۵ هزار درصدی برخوردار است.

این شرکت بورسی زیان انباشته پایان دوره را با کاهش ۶۴ درصدی نسبت به دوره مشابه گذشته، مبلغ ۲۹ هزار و ۲۲۴ میلیارد و ۶۳۵ میلیون ریال اعلام کرده است.و ثبت نام بورس کاهش داشته است . 

در گزارش حسابرسی شده این شرکت بورسی نسبت به گزارش حسابرسی نشده آن در دوره یاد شده، تغییری مشاهده نمی شود.

یادآوری می‌شود "وبصادر" در دوره ۶ ماهه نخست سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۳۹۸ (حسابرسی شده)، سود هر سهم را مبلغ ۳ ریال و سود خالص را ۵۲۷ میلیارد و ۷۰۱ میلیون ریال قید کرده است.

نسبت به دوره مشابه گذشته؛

افزایش سود "وبصادر"

بانک صادرات در دوره ۶ ماهه منتهی به ۳۱ شهریور ماه ۱۳۹۹، به ازای هر کد بورسی وسهم خود ۲۸۹ ریال کنار گذاشت که نسبت به دوره مشابه در سال گذشته که سود هر سهم ۳ اعلام شده بود، از افزایش چشمگیری در هر سهم حکایت دارد.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، بانک صادات با سرمایه ۱۷۵ هزار و ۳۵۳ میلیارد و ۹۷۲ میلیون ریال، صورت‌های مالی ۶ ماهه نخست دوره مالی منتهی به ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ را به صورت حسابرسی نشده منتشر کرد.و آموزش بورس ضروری بوده است .

بانک صادرات در دوره یاد شده، مبلغ ۵۰ هزار و ۷۶۰ میلیارد و ۷۷۰ میلیون ریال سود خالص کسب کرد و بر این اساس مبلغ ۲۸۹ ریال سود به ازای هر سهم خود اختصاص داد که نسبت به دوره مشابه در سال گذشته از افزایش ۹,۵ هزار درصدی برخوردار است.

این شرکت بورسی زیان انباشته پایان دوره را با کاهش ۶۴ درصدی نسبت به دوره مشابه گذشته، مبلغ ۲۹ هزار و ۲۲۴ میلیارد و ۶۳۵ میلیون ریال اعلام کرده است.و ثبت نام بورس کاهش داشته است . 

در گزارش حسابرسی شده این شرکت بورسی نسبت به گزارش حسابرسی نشده آن در دوره یاد شده، تغییری مشاهده نمی شود.

یادآوری می‌شود "وبصادر" در دوره ۶ ماهه نخست سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۳۹۸ (حسابرسی شده)، سود هر سهم را مبلغ ۳ ریال و سود خالص را ۵۲۷ میلیارد و ۷۰۱ میلیون ریال قید کرده است.